Prospects to Improving Biological Activity of Agricultural Formulations Based on Bacteria of the Genus Bacillus and Chitosan Nanocomposites

Cover Page

Cite item

Full Text

Open Access Open Access
Restricted Access Access granted
Restricted Access Subscription Access

Abstract

The review examines the properties of endophytic bacteria of the genus Bacillus as objects of biocontrol, prospects to expand the spectrum of their protective action based on complexes with chitosan derivatives. The mechanisms of direct and indirect effects of bacteria on the protective potential of plants are described, the role of the pro-/antioxidant system in the formation of systemic protective reactions is analyzed. The immunostimulating properties of chitosan derivatives and its modifications with organic molecules and metal nanoparticles are analyzed. The prospects of using Bacillus spp. bacterial complexes with nano- and submicron particles of chitosan derivatives to expand the spectrum of protective action of new biofungicides and immunostimulants based on them are shown.

About the authors

L. G. Yarullina

Institute of Biochemistry and Genetics – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences; Ufa University of Science and Technology

Author for correspondence.
Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa; Russia, 450076, Ufa

K. S. Hileuskaya

Institute of Chemistry of New Materials, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

V. V. Nikolaichuk

Institute of Chemistry of New Materials, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

E. A. Zaikina

Institute of Biochemistry and Genetics – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa

K. M. Herasimovich

Institute of Experimental Botany named after V.F. Kuprevich, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

A. V. Sorokan

Institute of Biochemistry and Genetics – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa

K. I. Rybinskaya

Institute of Experimental Botany named after V.F. Kuprevich, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

G. F. Burkhanova

Institute of Biochemistry and Genetics – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa

I. A. Ovchinnikov

Institute of Experimental Botany named after V.F. Kuprevich, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

V. O. Tsvetkov

Ufa University of Science and Technology

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450076, Ufa

N. A. Yalouskaya

Institute of Experimental Botany named after V.F. Kuprevich, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

E. A. Cherepanova

Institute of Biochemistry and Genetics – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa

J. N. Kalatskaja

Institute of Experimental Botany named after V.F. Kuprevich, National Academy of Sciences of Belarus

Email: yarullina@bk.ru
Belarus, 220072, Minsk

I. S. Mardanshin

Bashkir Research Institute of Agriculture – a separate structural subdivision of the Ufa Federal Research Center of the Russian Academy of Sciences

Email: yarullina@bk.ru
Russia, 450054, Ufa

References

  1. Kumawat K.C., Razdan N., Saharan K. // Microbiology Research. 2022. V. 254. A. 126901. https://doi.org/10.1016/j.micres.2021.126901
  2. Hassani M.A., Durán P., Hacquard S. // Microbiome. 2018. V. 6. P. 58. https://doi.org/10.1186/s40168-018-0445-0
  3. Pinski A., Betekhtin A., Hupert-Kocurek K., Mur L.A.J., Hasterok R. // Int. J. Mol. Sci. 2019. V. 20. № 8. P. 1947–1961. https://doi.org/10.3390/ijms20081947
  4. Delaux P.M., Schornack S. // Science. 2021. V. 19. № 371. 6531:eaba6605. https://doi.org/10.1126/science.aba6605
  5. Maksimov I.V., Sorokan A.V., Burkhanova G.F., Veselova S.V., Alekseev V.Yu., Shein M.Yu. et al. // Plants. 2019. V. 8. № 12. P. 575. https://doi.org/10.3390/plants8120575
  6. Чеботарь В.К., Щербаков А.В., Щербакова Е.Н., Масленникова С.Н., Заплаткин А.Н., Мальфанова Н.В. // Сельскохозяйственная биология. 2015. Т. 50. № 5. С. 648–654.
  7. Ibuki T., Iwasawa S., Lian A.A., Lye P.Y., Maruta R., Asano S.-I., Kotani E., Mori H. // Biol. Open. 2022. V. 11. № 9. bio059363. https://doi.org/10.1242/bio.059363
  8. Srinivasan K., Mathivanan N. // Biological Control. 2009. V. 51. P. 395–402.
  9. Le Cocq K., Gurr S.J., Hirsch P.R., Mauchline T.H. // Mol. Plant Pathol. 2017. V. 18. P. 469–473. https://doi.org/10.1111/mpp.12483
  10. Mishra S., Shivanandappa K., Krishnaraj J., Prem S. // AJCS. 2014. V. 8. № 3. P. 347–355. https://doi.org/10.1177/2329488414525399
  11. Firmansyah D., Widodo Hidayat S.H. // Asian J. Plant Pathol. 2017. V. 11. P. 148–155.
  12. Павлюшин В.А., Тютерев С.Л., Попова Э.В., Новикова И.И., Быкова Г.А., Домнина Н.С. // Биотехнология. 2010. № 4. С. 69–80.
  13. Amine R., Tarek C., Hassane E., Noureddine E.H., Khadija O. // Molecules. 2021. V. 26. P. 1117. https://doi.org/10.3390/molecules26041117
  14. Варламов В.П., Ильина А.В., Шагдарова Б.Ц., Луньков А.П., Мысякина И.С. // Успехи биологической химии. 2020. Т.60. С. 317–368.
  15. Nedved E.L., Kalatskaja J.N., Ovchinnikov I.A., Rybinskaya E.I., Kraskouski A.N., Nikalaichuk V.V. et al. // Appl. Biochem. Microbiol. 2022. V. 58. № 1. P. 69–76. https://doi.org/10.1134/S0003683822010069
  16. Marrone P.G. //Pest Manag Sci. 2023. https://doi.org/10.1002/ps.7403
  17. Максимов И.В., Веселова С.В., Нужная Т.В., Сарварова Е.Р., Хайруллин Р.М. // Физиология растений. 2015. Т. 62. № 6. С. 763–775.
  18. Egamberdieva D., Wirth S.J., Shurigin V.V., Hashem A., Abd Allah E.F. // Front. Microbiol. 2017. V. 8. P. 1887. https://doi.org/10.3389/fmicb.2017.01887
  19. Мелентьев А.И. Аэробные спорообразующие бактерии Bacillus Cohn в агроэкосистемах. М.: Наука, 2007. 148 с.
  20. Монастырский О.А. // Защита и карантин растений. 2008. № 12. С. 41–44.
  21. Драговоз И.В. // Микробиол. журн. 2013. Т. 75. № 3. С. 41–46.
  22. Курамшина З.М., Смирнова Ю.В., Хайруллин Р.М. // Физиология растений. 2016. Т. 63. № 5. С. 1–9. https://doi.org/10.7868/S0015330316050080
  23. Verma P., Yadav A.N., Kumar V., Singh D.P., Saxena A.K. In: Plant-Microbe Interactions in Agro-Ecological Perspectives. /Eds. D.P. Singh, H.B. Singh, R. Prabha. Singapore: Springer, 2017. P. 543. https://doi.org/10.1007/978-981-10-6593-4_22
  24. Shafi O., Tian H., Ji M. // Biotechnol. 2017. № 31. P. 446–459. https://doi.org/10.1080/13102818.2017.1286950
  25. Lastochkina O., Seifikalhor M., Aliniaeifard S., Baymiev A., Pusenkova L., Garipova S., Kulabuhova D., Maksimov I. // Plants. 2019. V. 8. A. 97. https://doi.org/10.3390/plants8040097
  26. Veselova S.V., Nuzhnaya T.V., Maksimov I.V. Jasmonic Acid: Biosynthesis, Functions and Role in Plant Development. Series Plant Science Research and Practices USA: Nova Sci. Publishers, 2015. P. 33–66.
  27. Sorokan A., Cherepanova E., Burkhanova G., Veselova S., Rumyantsev S., Alekseev V. et al. // Front. Microbiol. 2020. V. 11. 569457. https://doi.org/10.3389/fmicb.2020.569457
  28. Lee Y.P., Kim S.H., Bang J.W., Lee H.S., Kwak S.S., Kwon S.Y. // Plant Cell Reports. 2017. V. 26. № 5 P. 591–598. https://doi.org/10.1007/s00299-006-0253-z
  29. Zehnder G.W., Yao C., Murphy J.F., Sikora E.J., Kloepper J.W. // Biol Control. 2000. V. 45. P. 127–137. https://doi.org/10.1023/A:1009923702103
  30. Yang Y.S., Zhou J.T., Lu H., Yuan Y.L., Zhao L.H. // Environ. Technol. 2012. V. 33. P. 2603–2609. https://doi.org/10.1080/09593330.2012.672473
  31. Lastochkina O., Pusenkova L., Yuldashev R., Babaev M., Garipova S., Blagova D., Khairullin R., Aliniaeifard S. // Plant Physiology. Biochemistry. 2017. № 121. P. 80–88. https://doi.org/10.1016/j.plaphy.2017.10.020
  32. Хайруллин Р.М. // Вестник ОГУ. 2007. № 2. С. 129–134.
  33. Shternshis M.V., Belyaev A.A., Shpatova T.V., Lelyak A.A. // Contemporary Problems of Ecology. 2015. V. 8. № 3. P. 390–396. https://doi.org/10.1134/S1995425515030130
  34. Kasim W.A., Gaafar R.M., Abou-Ali R.M. // Annals of Agricultural Science. 2016. V. 61. № 2. P. 217–227. https://doi.org/10.1016/j.aoas.2016.07.003
  35. Seifikalhor M.S., Seif M., Aliniaeifard S., Asayesh E. // Acta Hortic. 2018. V. 1227. 59.
  36. Turan M., Ekinci M., Yldrm E., Gunes A., Karagoz K., Kotan R., Dursun A. // Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 2014. № 38. P. 327–333. https://doi.org/10.3906/tar-1308-62
  37. Blake C., Nordgaard Christensen M., Kovacs A.T. // MPMI. 2021. V. 34. № 1. P. 15–25. https://doi.org/10.1094/MPMI-08-20-0225-CR
  38. Сидорова Т.М., Асатурова А.М., Хомяк А.И. // Сельскохозяйственная биология. 2018. Т. 53. № 1. С. 29–37.
  39. Максимов И.В., Черепанова Е.А. // Биомика. 2018. Т. 10. № 1. С. 57–61. https://doi.org/10.31301/2221-6197.bmcs.2018-13
  40. Surette M.A., Sturz A.V., Lada R.R., Nowak J. // Plant Soil. 2003. V. 253. P. 381. https://doi.org/10.1023/A:1024835208421
  41. Chen F., Wang M., Zheng Y., Luo J., Yang X., Wang X. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2010. V. 26. P. 675–684. https://doi.org/10.1007/s11274-009-0222-0
  42. Subramani A.K., Raval R., Sundareshan S., Sivasengh R., Raval K. // Prep. Biochem. Biotechnol. 2022. V. 52. № 10. P. 1160–1172. https://doi.org/10.1080/10826068.2022.2033994
  43. Хайруллин Р.М., Бурханова Г.Ф., Сорокань А.В., Сарварова Е.Р., Веселова С.В., Черепанова Е.А. и др. // Теорeтическая и прикладная экология. 2019. № 4. С. 130–135. https://doi.org/10.25750/1995-4301-2019-4-130-135
  44. Бурханова Г.Ф., Сорокань А.В., Черепанова Е.А., Сарварова Е.Р., Хайруллин Р.М., Максимов И.В. // Вавиловский журнал генетики и селекции. 2019. Т. 23. № 7. С. 873–878. https://doi.org/10.18699/VJ19.561
  45. Максимов И.В., Сингх Б.П., Черепанова Е.А., Бурханова Г.Ф., Хайруллин Р.М. // Прикл. биохимия и микробиология. 2020. Т. 56. № 1. С. 19–34. https://doi.org/10.31857/S0555109920010134
  46. Choudhary D.K., Johri B.N. // Microbiol. Res. 2009. V. 164. P. 493–513. https://doi.org/10.1016/j.micres.2008.08.007
  47. Kumar S., Chauhan P.S., Agrawal L., Raj R., Srivastava A., Gupta S. // PLoS ONE. 2016. V. 11. № 3. e0149980. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0149980
  48. Niu D.D., Liu H.X., Jiang C.H., Wang Y.P., Wang Q.Y., Jin H.L., Guo J.H. // Mol. Plant Microbe. In. 2011. V. 24. № 5. P. 533–542. https://doi.org/10.1094/MPMI-09-10-0213
  49. Gonzalez-Gallegos E., Laredo-Alcala E., Ascacio-Valdes J., de Rodriguez D., Hernandez-Castillo F. // American Journal of Plant Sciences. 2015. V. 6. № 11. P. 1785–1791. https://doi.org/10.4236/ajps.2015.611179
  50. Yu Y., Gui Y., Li Z., Jiang C., Guo J., Niu D. // Plants (Basel). 2022. V. 11. № 3. P. 386. https://doi.org/10.3390/plants11030386
  51. Conrath U., Beckers G.J.M., Flors V., García-Agustín P., Jakab G., Mauch F. et al. // Mol. Plant Microbe Interact. 2006. V. 19. P. 1062–1071.
  52. Ross A.F. // Virology. 1961. V. 14. P. 340–358.
  53. Glazebrook J. // Annu. Rev. Phytopathol. 2005. V. 43. P. 205. https://doi.org/10.1146/annurev.phyto.43.040204.135923
  54. Тарчевский И.А., Яковлева В.Г., Егорова А.М. // Прикл. биохимия и микробиология. 2010. Т. 46. № 3. С. 263–275.
  55. Gimenez-Ibanez S., Solano R. // Frontiers in Plant Science. 2013. V. 4. P. 72. https://doi.org/10.3389/fpls.2013.00072
  56. Durrant W.E., Dong X. // Annu. Rev. Phytopathol. 2004. V. 42. P. 185–209 https://doi.org/10.1146/annurev.phyto.42.040803.140421
  57. Wang M., Xue J., Ma J., Feng X., Ying H., Xu H. // Front. Microbiol. 2020. V. 11. P. 942. https://doi.org/10.3389/fmicb.2020.00942
  58. González-López M.D.C., Jijón-Moreno S., Dautt-Castro M., Ovando-Vázquez C., Ziv T., Horwitz B.A., Casas-Flores S. // Int. J. Mol. Sci. 2021. V. 22. P. 6804.
  59. Bode V., Huber R. // Biochim. Biophys. Acta. 2000. V. 1477. № 1–2. P. 241–252. https://doi.org/10.1016/s0167-4838(99)00276-9
  60. Домаш В.И., Шарпио Т.П., Забрейко С.А., Сосновская Т.Ф. // Биоорг. химия. 2008. Т. 34. № 3. С. 353–357.
  61. Мосолов В.В., Валуева Т.А. // Прикл. биохимия и микробиология. 2011. Т. 47. № 5. С. 501–507.
  62. Яруллина Л.Г., Касимова Р.И., Максимов И.В. // Прикл. биохимия и микробиология. 2016. Т. 52. № 5. С. 531–537. https://doi.org/10.7868/S0555109916050184
  63. Канделинская О.Л., Грищенко Е.Р., Домаш В.И., Топунов А.Ф. // Агрохимия. 2008. № 9. С. 45–49.
  64. Бурханова Г.Ф., Веселова С.В., Сорокань А.В., Благова Д.К., Нужная Т.В., Максимов И.В. // Прикл. биохимия и микробиология. 2017. Т. 53. № 3. С. 308–331. https://doi.org/10.7868/S0555109917030047
  65. De Meyer G., Capieau K., Audenaert K., Buchala A., Métraux J.P., Höfte M. // Mol. Plant Microbe Interact. 1999. V. 12. P. 450–458.
  66. Brosche M., Blomster T., Salojarvi J., Cui F., Sipari N., Leppala J., et al. // PLoS Genet. 2014. V. 10. № 2. e1004112. https://doi.org/10.1371/journal.pgen.1004112
  67. Suzuki N., Miller G., Sejima H., Harper J., Mittler R. // J. Exp. Bot. 2012. V. 64. P. 253–263. https://doi.org/10.1093/jxb/ers335
  68. Bordiec S., Paquis S., Lacroix H., Dhondt S., Barka E., Kauffmann A. et al. // J. Exp. Bot. 2011. V. 62. P. 595–603. https://doi.org/10.1093/jxb/erq291
  69. Pfannschmidt T., Brautigam K., Wagner R., Dietzel L., Schroter Y., Steiner S., Nykytenko A. // Ann. Bot. 2009. V. 103. P. 599–607. https://doi.org/10.1093/aob/mcn081
  70. Qi J., Song C.P., Wang B., Zhou J., Kangasjärvi J., Zhu J.K., Gong Z. // Journal of Integrative Plant Biology. 2018. V. 60. № 9. P. 805–826. https://doi.org/10.1111/jipb.12654
  71. Tondo M.L., de Pedro-Jové R., Vandecaveye A., Piskulic L., Orellano E.G., Valls M. // Front. Plant Sci. 2020. V. 11. A. 1156. https://doi.org/10.3389/fpls.2020.01156
  72. Трошина Н.Б., Сурина О.Б., Черепанова Е.А., Яруллина Л.Г. // Микология и фитопатология. 2010. V. 44. № 3. P. 273–279.
  73. Alquéres S., Meneses C., Rouws L., Rothballer M., Baldani I., Schmid M., Hartmann A. // Molecular Plant-Microbe Interaction. 2013. V. 8. P. 937–945. https://doi.org/10.1094/MPMI-12-12-0286-R
  74. Газарян И.Г., Хушпульян Д.М., Тишков В.И. // Успехи биологической химии. 2006. Т. 46. С. 303–322.
  75. O’Brien J.A., Daudi A., Finch P., Butt V.S., Whitelegge J.P., Souda P., Ausubel F.M., Bolwell G.P. // Plant Physiol. 2012. V. 158. № 4. P. 2013–2027.
  76. Almagro L., Gomez Ros V., Belchi-Navarro S., Bru R., Ros Barcello A., Pedreno M.A. // J. Exp. Botany. 2009. V. 60. P. 377–390.
  77. Mittler R. // Trends in Plant Science. 2002. V. 7. P. 406–410. https://doi.org/10.1016/S1360-1385(02)02312-9
  78. Прадедова Е.В., Ишеева О.Д., Саляев Р.К. // Физиология растений. 2011. Т. 58. № 1. С. 40–48. https://doi.org/10.17076/eb787
  79. Bakalova S., Nikolova A., Nedeva D. // Bulg. J. Plant Physiol. 2004. V. 30. № 1–2. P. 64–77.
  80. Колупаев Ю.Е., Карпец Ю.В., Ястреб Т.О., Мусатенко Л.И. // Физиология и биохимия культ. растений. 2010. Т. 42. № 3. С. 210–217.
  81. Рахманкулова З.Ф., Федяев В.В., Рахматуллина С.Р. // Физиология растений. 2010. Т. 57. № 6. С. 835–840.
  82. Тарчевский И.А. Сигнальные системы клеток растений. М.: Наука, 2002. 294 с.
  83. Shao H.B., Chu L.Y., Jaleel C.A., Zhao C.X. // C R Biol. 2008. V. 331. № 3. P. 215–225. https://doi.org/10.1016/j.crvi.2008.01.002
  84. Guan L.M., Scandalios J.G. // Free Radic. Biol. Med. 2000 V. 28. № 8. P. 1182–1190. https://doi.org/10.1016/S0891-5849(00)00212-4
  85. Zandi P., Schnug E. // Biology. 2022. V. 11. P. 155. https://doi.org/10.3390/biology11020155
  86. Maksimov I.V., Blagova D.K., Veselova S.V., Sorokan A.V., Burkhanova G.F., Cherepanova E.A. et al. // Biological Control. 2020. V. 144. https://doi.org/10.1016/j.biocontrol.2020.104242
  87. Valenzuela-Soto J., Estrada-Hernández M., Ibarra-Laclette E., Délano-Frier J. // Planta. 2010. V. 231. № 2. P. 397–410. https://doi.org/10.1007/s00425-009-1061-9
  88. Wang S., Wu H., Qiao J., Ma L., Liu J., Xia Y., Gao X. // J. Microbiol. Biotechnol. 2009. V. 19. № 10. P. 1250–1258.
  89. Su P, Tan X, Li C, Zhang D, Cheng J, Zhang S et al. // Microb. Biotechnol. 2017 V. 10. № 3. P. 612–624. https://doi.org/10.1111/1751-7915.12704
  90. Beris D., Theologidis I., Skandalis N., Vassilakos N. // Scientific Reports. 2018. V. 8. Article number: 10320.
  91. Waadt R., Seller C.A., Hsu P.K., Takahashi Y., Munemasa S., Schroeder J.I. // Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 2022. V. 23. № 10. P. 680–694. https://doi.org/10.1038/s41580-022-00479-6
  92. Goswami M., Deka S. // Pedosphere. 2020. V. 30. № 1. P. 40–61. https://doi.org/10.1016/S1002-0160(19)60839-8
  93. Pinedo T., Ledger M., Greve M.J. // Front. Plant Sci. 2015. V. 6. P. 1–17.
  94. Niu S.Q., Li H.R., Pare P.W., Aziz M., Wang S.M., ShiInduced H.Z. // Plant Soil. 2016. V. 407. P. 217–230.
  95. Ansari F.A., Ahmad I., Pichtel J. // Agric. Ecosyst. Environ. Appl. Soil Ecol. 2019. V. 3. P. 45–54.
  96. Kadmiri I.-M., Chaouqui L., Azaroual S.E., Sijilmassi B., Yaakoubi K., Wahb I. // Arab. J. Sci. Eng. 2018. V. 43. P. 3403–3415.
  97. Мерзаева О.В., Широких И.Г. // Прикл. биохимия и микробиология. 2010. Т. 46. № 1. С. 51–57.
  98. Berg G. // Appl. Microboil. Biotehnol. 2009. V. 84. P. 11–18. https://doi.org/10.1007/s00253-009-2092-7
  99. Arkhipova T.N., Veselov S.U., Melentiev A.I., Kudoyarova G.R. // Plant Soil. 2005. V. 272. № 5. P. 201–209.
  100. Pérez-Flores P., Valencia-Cantero E., Altamirano-Hernández J., Pelagio-Flores R., López-Bucio J., García-Juárez P., Macías-Rodríguez L. // Protoplasma. 2017. V. 254. № 6. P. 2201–2213.
  101. Shao J., Li S., Zhang N., Cui X., Zhou X., Zhang G., Shen Q., Zhang R. // Microb. Cell Factories. 2015. V. 14. P. 130–141.
  102. Park Y.G., Mun B.G., Kang S.M., Hussain A., Shahzad R., Seo C.W. et al. // PLoS One. 2017. V. 12. № 3. e0173203.
  103. Sadeghi A., Karimi E., Dahaji P.A., Javid M.G., Dalvand Y., Askari H. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2012. V. 28. P. 1503–1509. https://doi.org/10.1007/s11274-011-0952-7
  104. Kang S.M., Shahzad R., Bilal S., Khan A.L., Park Y.G., Lee K.E. // BMC Microbiol. 2019. V. 19. № 80. https://doi.org/10.1186/s12866-019-1450-6
  105. Karadeniz A., Topcuoğlu Ş.F., Inan S. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2006. V. 22. P. 1061–1064. https://doi.org/10.1007/s11274-005-4561-1
  106. Salomon M.V., Bottini R., de Souza Filho G.A., Cohen A.C., Moreno D., Gil M. // Physiol. Plant. 2014. V. 151. P. 359–374. https://doi.org/10.1111/ppl.12117
  107. Bottini R., Cassán F., Piccoli P. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2004. V. 65. P. 497–503.
  108. Grichko V.P., Glick B.R. // Plant Physiol. Biochem. 2001. V. 39. № 1. P. 11–17. https://doi.org/10.1016/S0981-9428(00)01212-2
  109. Barkai-Golan R. Postharvest Diseases of Fruit and Vegetables. Development and Control. Amsterdam, Netherlands: Elsevier, 2001.
  110. Shakirova F.M., Avalbaev A.M., Bezrukova M.V., Fatkhutdinova R.A., Maslennikova D.R., Yuldashev R.A., Allagulova C.R., Lastochkina O.V. In: Phytohormones and Abiotic Stress Tolerance in Plants. /Eds. N.A. Khan, R. Nazar, N. Iqbal, N.A. Anjum. Berlin, Heidelberg: Springer, 2012. P. 185–228. https://doi.org/10.1007/978-3-642-25829-9_9
  111. Kalatskaja J.N., Baliuk N.V., Rybinskaya K.I., Herasimovich K.M., Yalouskaya N.A., Yarullina L.G., Tsvetkov V.O. // Int. J. Plant Biol. 2023. V. 14. P. 312–328. https://doi.org/10.3390/ijpb14010026
  112. Яруллина Л.Г., Цветков В.О., Хабибуллина В.О., Черепанова Е.А., Бурханова Г.Ф., Заикина Е.А., Калацкая Ж.Н. // Физиология растений. 2022. Т. 69. № 4. С. 438–448. https://doi.org/10.31857/S0015330322040212
  113. Li K., Xing R., Liu S., Li P. // J. Agric. Food Chem. 2020. V. 68. № 44. P. 12203–12211. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.0c05316
  114. Тютерев С.Л. // Вестник защиты растений. 2015. Т. 1. № 83. С. 3–13.
  115. Jia X., Rajib M., Yin H. // Curr. Pharm. Des. 2020 V. 26. № 29. P. 3508–3521. https://doi.org/10.2174/1381612826666200617165915
  116. Chakraborty M., Hasanuzzaman M., Rahman M., Khan Md., Bhowmik P., Mahmud N.U., Tanveer M., Islam T. // Agriculture. 2020. V. 10. № 12. P. 624. https://doi.org/10.3390/agriculture10120624
  117. Zhao X., Wang M., Wang W., Liu Q., Li J., Yin H. In: /Ed. L. Zhao, Oligosaccharides of Chitin and Chitosan. Singapore: Springer, 2019. 858 p. https://doi.org/10.1007/978-981-13-9402-7_10
  118. Guan Z., Feng Q. // Int. J. Mol. Sci. 2022. V. 23. 6761. https://doi.org/10.3390/ijms23126761
  119. Куликов С.Н., Тюрин Ю.А., Хайруллин Р.З. // Казанский мед. ж. 2010. Т. 91. № 5. С. 656–660.
  120. Chirkov S.N. // Appl. Biochem. Microbiol. 2002. V. 38. № 1. P. 1–8.
  121. Попова Э.В., Домнина Н.С., Коваленко Н.М., Борисова Е.А., Колесников Л.Е., Тютерев С.Л. // Вестник защиты растений. 2017. Т. 3. № 93. С. 28–33.
  122. Riseh R.S., Hassanisaadi M., Vatankhah M., Badaki S.A., Barka E.A. // Int. J. Biol. Macromol. 2022. V. 220. P. 998–1009.
  123. Pospieszny H., Struszczyk H., Cajza M. Chitin Enzymology. /Ed. R.A.A. Muzzarelli. Ancona, Italy: Atec Edizioni, 1996. V. 2. P. 385–389.
  124. Куликов С.Н., Чирков С.Н., Ильина А.В., Лопатин С.А., Варламов В.П. // Прикл. биохимия и микробиология. 2006. Т. 42. № 2. С. 224–228.
  125. Jia X., Meng Q., Zeng H., Wang W., Yin H. // Scientific Reports. 2016. V. 6. Article 26144. https://doi.org/10.1038/srep26144
  126. Гриц А.Н., Карасева Е.Н., Макарова Т.Б., Рыбинская Е.И., Ольшаникова А.Л., Янчевская Т.Г. и др. // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия биол. наук. 2021. Т. 66. № 2. С. 159–168.
  127. Pirniyazov K.K., Tikhonov V.E., Rashidova S.S. // International Journal of Modern Agriculture. 2021 V. 10. № 2. P. 1244–1262
  128. Баданова Е.Г., Давлетбаев И.М., Сироткин А.С. // Вестник технологического университета. 2016. Т. 19. № 16. С. 89–95.
  129. Варламов В.П., Албулов А.И., Фролова М.А., Гринь А.В., Мысякина И.С. // Экобиотех. 2019. Т. 2. № 4. С. 529–532.
  130. Новикова И.И., Попова Э.В., Краснобаева И.Л., Коваленко Н.М. // Сельскохозяйственная биология. 2021. Т. 56. № 3. С. 511–522. https://doi.org/10.15389/agrobiology.2021.3.511
  131. Kolesnikov L.E., Popova E.V., Novikova I.I., Priyatkin N.S., Arkhipov M.V., Kolesnikova Yu.R. et al. // Agricultural Biology. 2019. V. 54. № 5. P. 1024–1040. https://doi.org/10.15389/agrobiology.2019.5.1024
  132. Краснобаева И.Л., Коваленко Н.М., Попова Э.В. // Вестник защиты растений. 2020. Т. 103. № 4. С. 233–240. https://doi.org/10.31993/2308-6459-2020-103-4-13272
  133. Rajendran L., Schneider A., Schlechtingen G., Weidlich S., Ries J., Braxmeier T. et al. // Science. 2008. V. 320. № 5875. P. 520–523. https://doi.org/10.1126/science.1156609
  134. Ortiz-Rodríguez T., De La Fuente-Salcido N., Bideshi D.K., Salcedo-Hernández R., Barboza-Corona J.E. // Lett. Appl. Microbiol. 2010. V. 51. P. 184–190.
  135. Saharan V., Pal A. Chitosan Based Nanomaterials in Plant Growth and Protection. New Delhi, India: Springer, 2016. P. 33–41.
  136. Актуганов Г.Э., Мелентьев А.И., Варламов В.П. // Прикл. биохимия и микробиология. 2019. Т. 55. № 4. С. 315–337.
  137. Miljakovic D., Marinkovic J., Baleševic-Tubic S. // Microorganisms. 2020. V. 8. 1037. https://doi.org/10.3390/microorganisms8071037
  138. Алферов А.А. // Агрохимический вестник. 2017. № 6. С. 38–42.
  139. Orhan I., Omar I., Demirci B., Siddiqui H. // Pharmaceutical Biology. 2010. V. 48. № 1. P. 10–16. https://doi.org/10.3109/13880200903029332
  140. Kim Y., Narayanan S., Chang K.O. // Antiviral Res. 2010. V. 88. № 2. P. 227–235. https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2010.08.016
  141. Li T., Huang Y., Xu Z.S., Wang F., Xiong A.S. // BMC Plant Biol. 2019. V. 2. № 19 (1). P. 173. https://doi.org/10.1186/s12870-019-1784-0
  142. Klein A., Keyster M., Ludidi N. // Acta Physiologia Plantarum. 2013. V. 35. № 10. P. 3059–3066. https://doi.org/10.1007/s11738-013-1339-1
  143. Пузина Т.И., Макеева И.Ю. // Агрохимия. 2015. № 6. С. 63–69. https://doi.org/10.15217/48484
  144. Wan Y.Y., Zhang Y., Zhang L., Zhou Z.Q., Li X., Shi Q., Wang X., Bai J. // Acta Physiologiae Plantarum. 2015. V. 37. № 61. P. 1706. https://doi.org/10.1007/s11738-014-1706-6
  145. Plotnikova L.Y., Pozherukova V.Y., Mitrofanova O.P., Degtyarev A.I. // Appl Biochem Microbiol. 2016. V. 52. P. 61–70. https://doi.org/10.1134/S0003683816010099.
  146. Упадышев М.Т., Метлицкая К.В., Петрова А.Д., Донецких В.И. // Аграрная наука. 2019. № 3. С. 143–146. https://doi.org/10.32634/0869-8155-2019-326-3-143-146.
  147. Вакулин К.Н. // Защита и карантин растений. 2006. № 11. С. 28.
  148. Woranuch S., Yoksan R. // Carbohydrate Polymers. 2013. V. 96. P. 495–502. https://doi.org/10.1016/j.carbpol.2013.04.006
  149. Liu J., Lu J.F., Kan J., Tang Y.Q., Jin C.H. // Int. J. Biol. Macromol. 2013. V. 62. P. 85–93. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2013.08.040
  150. Ilyasoglu H., Guo Z. // Food Bioscience. 2019. V. 29. P. 118–125. https://doi.org/10.1016/j.fbio.2019.04.007
  151. Nikalaichuk V., Hileuskaya K., Kraskouski A., Kulikouskaya V., Nedved H., Kalatskaja J. et al. // J. Appl. Polym. Sci. 2021. V. 139. № 14. 51884. https://doi.org/10.1002/app.51884
  152. Elmer W., White J. // Annu. Rev. Phytopathol. 2018. V. 56. P. 111–133. https://doi.org/10.1146/annurev-phyto-080417-050108
  153. Worrall E.A., Hamid A., Mody K.T., Mitter N., Pappu H.R. // Agronomy. 2018. V. 8. № 285. https://doi.org/10.3390/agronomy8120285
  154. Dutta P., Kumari A., Mahanta M., Biswas K.K., Dudkiewicz A., Thakuria D. et al // Front. Microbiol. 2022. V. 13. 935193. https://doi.org/10.3389/fmicb.2022.935193
  155. Kumar A., Choudhary A., Kaur H., Guha S., Mehta S., Husen A. // Chemosphere. 2022. V. 295. 133798. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2022.133798
  156. Derbalah A., Elsharkawy M.M., Hamza A., El-Shaer A. // Pestic. Biochem. Physiol. 2019. V. 157. P. 230–236. https://doi.org/10.1016/j.pestbp.2019.03.018
  157. Elsharkaway M., Derbalah A. // Pest Management Science. 2018. V. 75. № 3. https://doi.org/10.1002/ps.5185
  158. Aslani F., Bagheri S., Julkapli N.M., Juraimi A.S., Hashemi Golestan F.S., Baghdadi A. // Sci. World J. 2014. V. 2014. P. 28. https://doi.org/10.1155/2014/641759
  159. Sosan A., Svistunenko D., Straltsova D., Tsiurkina K., Anderson D., Sokolik A., Colbeck I., Demidchik V. // Plant Journal. 2016. V. 85. P. 245–257. https://doi.org/10.1111/tpj.13105
  160. Венжик Ю.В., Мошков И.Е., Дыкман Л.А. // Известия РАН. Серия биологическая. 2021. № 2. С. 137–152.
  161. Sharma S.S., Dietz K.-J. // Trends Plant Sci. 2009. V. 14. P. 43–50. https://doi.org/10.1016/j.tplants.2008.10.007
  162. Siripattanakul-Ratpukdi S., Furhacker M. // Water Air Soil Pollut. 2014. V. 225. P. 1939. https://doi.org/10.1007/s11270-014-1939-4
  163. Vurukonda S.S.K.P., Vardharajula S., Shrivastava M., Skz A. // Microbiological Research. 2016. V. 184. P. 13–24. https://doi.org/10.1016/j.micres.2015.12.003
  164. Пузанский Р.К., Емельянов В.В., Шишова М.Ф. // Сельскохозяйственная биология. 2018. Т. 53. № 1. С. 15–28. https://doi.org/10.15389/agrobiology.2018.1.15rus
  165. Hamooh B.T., Sattar F.A., Wellman G., Mousa M.A.A. // Plants. 2021. V. 10. № 1. P. 98. https://doi.org/10.3390/plants10010098
  166. Jones R.A.C. // Plants. 2021. V. 10. P. 233. https://doi.org/10.3390/plants10020233
  167. Moreno-Galvan A., Romero-Perdomo F.A., Estrada-Bonilla G., Carlos Henrique Salvino Gadelha Meneses, Bonilla R.R. // Microorganisms. 2020. V. 8. P. 823. https://doi.org/10.3390/microorganisms8060823
  168. Batool T., Ali S., Seleiman M., Naveed N., Ali A., Ahmed K. et al. // Scientifc Reports. 2020. V. 10. P. 16975. https://doi.org/10.1038/s41598-020-73489-z
  169. Zhou C., Guo J.S., Zhu L., Xiao X., Xie Y., Zhu J., Ma Z.Y., Wang J.F. // Plant Physiol. Biochem. 2016. V. 105. P. 162–173.
  170. Zhang J.L., Shi H.Z. // Photosynth. 2013. V. 115. № 1. P. 1–22.
  171. Gagné-Bourque F., Mayer B.F., Charron J.-B., Vali H., Bertrand A., Jabaji S. // PLoS ONE. 2015. V. 10. № 6. e0130456. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0130456
  172. Rolli E., Marasco R., Vigani G., Ettoumi B., Mapelli F., Deangelis M.L. et al. // Environ. Microbiol. 2015 V. 17. № 2. P. 316–331. https://doi.org/10.1111/1462-2920.12439
  173. Pandey P., Irulappan V., Bagavathiannan M.V., Senthil-Kumar M. // Front. Plant Sci. 2017. V. 8. № 537. https://doi.org/10.3389/fpls.2017.00537
  174. Веселова С.В., Бурханова Г.Ф., Нужная Т.В., Максимов И.В. // Вестник Башкирск. ун-та. 2015. № 1. С. 308–315.
  175. Заикина Е.А., Румянцев С.Д., Сарварова Е.Р., Кулуев Б.Р. // Экологическая генетика. 2019. Т. 17. № 3. С. 47–58. https://doi.org/10.17816/ecogen17347-58
  176. Dokhanieh A., Aghdam M., Fard J., Hassanpour H. // Scientia Horticulturae. 2013. V. 154. P. 31–36. https://doi.org/10.1016/j.scienta.2013.01.025

Copyright (c) 2023 Л.Г. Яруллина, Ж.Н. Калацкая, Е.А. Черепанова, Н.А. Еловская, В.О. Цветков, И.А. Овчинников, Г.Ф. Бурханова, Е.И. Рыбинская, А.В. Сорокань, К.М. Герасимович, Е.А. Заикина, В.В. Николайчук, К.С. Гилевская, И.С. Марданшин

This website uses cookies

You consent to our cookies if you continue to use our website.

About Cookies