Новые данные о связях древних поселенцев Нахчывана с Ближним Востоком

Обложка

Цитировать

Полный текст

Открытый доступ Открытый доступ
Доступ закрыт Доступ предоставлен
Доступ закрыт Только для подписчиков

Аннотация

Археологические памятники, выявленные исследованиями 2010–2021 гг. на территории Нахчывана, позволили заполнить пробел, существовавший между материалами позднего неолита и позднего энеолита. Отмечается присутствие древневосточных – халафских и убейдских – черт в материалах Нахчыван Тепе, Учан-Агыл, Бюловкая и Узуноба. Можно предположить, что поселения Нахчыван Тепе и Бюловкая являлись опорными пунктами или же колониями пришельцев – носителей ближневосточных культурных традиций.

Полный текст

Доступ закрыт

Об авторах

В. Бахшалиев

Нахчыванское отделение Национальной Академии наук Азербайджана

Автор, ответственный за переписку.
Email: velibahshaliyev@mail.ru
Азербайджан, Нахчыван

К. Марpо

Национальный центр научных исследований

Email: catherine.marro@mom.fr
Франция, Париж

Р. Бертон

Национальный музей естественной истории

Email: remi.berthon@mnhn.fr
Франция, Париж

М. Оранж

Университет Бордо

Email: marie.orange@u-bordeaux-montaigne.fr
Франция, Бордо

Список литературы

  1. Ахундов Т. Неолит Южного Кавказа // Antiquities of East Europe, South Asia and South Siberia in the Context of Connections and Interactions within the Eurasian Cultural Space (new data and concepts): proceedings of the international conference (St. Petersburg, november 18–22, 2019). St. Petersburg, 2019. С. 97–100.
  2. Бадалян Р.С., Кикодзе 3.К., Коль Ф.Л. Кавказский обсидиан: источники и модели утилизации и снабжения (Результаты анализов нейтронной активации) // Историко-филологический журнал. 1996. № 1–2. С. 245–264.
  3. Бахшалиев В. Археологические раскопки на поселении Кюльтепе I // Российская археология. 2022. № 1. С. 139–152.
  4. Бахшалиев Э., Бахшалиев В. Неолитический слой поселения Нахчыван Тепе // Российская археология. 2021. № 2. С. 187–197.
  5. Бахшалиев Э. Связи культур периода среднего энеолита Нахичевани со Средним Востоком // Древние и средневековые культуры Центральной Азии (становление, развитие и взаимодействие урбанизированных и скотоводческих обществ): материалы Междунар. науч. конф., посвящ. 100-летию со дня рождения д-ра ист. наук А.М. Мандельштама и 90-летию со дня рождения д-ра ист. наук И.Н. Хлопина (10–12 ноября 2020 г., Санкт-Петербург). СПб.: ИИМК РАН, 2020. С. 44–46.
  6. Массон В.М. Средняя Азия и Древний Восток. М.; Л.: Наука, 1964. 468 с.
  7. Abedi A., Khatib Shahidi H., Chataigner Ch., Niknami K., Eskandari N., Kazempour M., Pirmohammadi A., Hoseinzadeh, J., Ebrahimi Gh. Excavation at Kul Tepe of (Jolfa), North-Western Iran, 2010: First Preliminary Report // Ancient Near Eastern Studies. 2014. № 51. P. 33–167.
  8. Abedi A., Varoutsikov B., Chataigner Ch. Provenance of obsidian artifacts from the Chalcolithic site of Dava Göz in NW Iran using portable XRF // Journal of Archaeological Science Reports. 2018. Vol. 20. Р. 756–767.
  9. Akkermans P. A Late Neolithic and Early Halaf Village at Sabi Abyad, Northern Syria // Paléorient. 1987. Vol. 13, № 1. P. 23–40.
  10. Akkermans P. The Prehistoric Pottery of Tell Sabi Abyad // Excavations at Tell Sabi Abyad. Prehistoric investigations in the Balikh Valley, northern Syria. Oxford, 1989. P. 77–214.
  11. Alməmmədov X.İ. Azərbaycanda eneolit dövrünün mədəni-iqtisadi əlaqələrinin öyrənilməsində boyalı və byanaxışlı keramikanın əhəmiyyəti // Azərbacan arxeologiyası və Etnoqrafiyası. 2008. № 1. S. 27–35.
  12. Amirov Sh. The Morphology of Halafian Painted Pottery from Yarim Tepe II, and The Process of Ubaidian Acculturation // II Workshop on Late Neolithic Ceramics in Ancient Mesopotamia: Pottery in Context Barcelona: Museu d’Arqueologia de Catalunya, 2018. P. 15–24. (Monografies del MAC; 1).
  13. Barge O., Azizi Kharanaghi H., Biglari F., Moradi B., Mashkour M., Tengberg M., Chataigner Ch. Diffusion of Anatolian and Caucasian obsidian in the Zagros Mountains and the highlands of Iran: Elements of explanation in ‘least cost path’ models // Quaternary International. 2018. 467. P. 297–322.
  14. Badalyan R., Harutyunyan A., Chataıgner Ch., Le Mort F., Brochıer J., Balasescu A., Radu V., Hovsepyan R. The Settlement of Akhnashen-Khatunarkh, A Neolitic Site in the Ararat Plain (Armenia): Excavation Results 2004–2009 // TUBA-AR (Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi). 2010. 13. P. 185–218.
  15. Baxşəliyev V. Uçan Ağılda arxeoloji araşdirmalar // Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi Elmi əsərləri. 2022. № 3. S. 81–89.
  16. Baxşəliyev V., Quliyeva Z., Baxşəliyev E., Həşimova T., Mehbalıyev K. Naxçıvantəpəyaşayış yerində arxeoloji tədqiqatlar. Naxçıvan: Əcəmi, 2018. 264 s.
  17. Baxşəliyev V., Quliyeva Z., Baxşəliyev E., Həşimova T., Mehbalıyev K. Naxçıvantəpədə 2018-ci ilin arxeoloji tədqiqatları. Naxçıvan: Əcəmi, 2019. 136 s.
  18. Baxşəliyev V., Baxşəliyev E. Naxçıvanın Orta Eneolit dövrü mədəniyyəti // Naxçıvan Universitetinin Elmi Əsərləri. 2020. № 4. S. 134–143.
  19. Chataigner C., Avetisyan P., Palumbi G., Uerpmann H.-P. Godedzor. A Late Ubaid-related Settlement in the Southern Caucasus // Beyond the Ubaid transformation and integration in the late Prehistoric societies of the Middle East: Papers from the Ubaid expansion? Conference held at Durham, 20–22 april 2006 / Eds. R.A. Carter, G. Philip. Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago, 2010. P. 391–409.
  20. Davidson T.E., Watkins T. Two Seasons of Excavation at Tell Aqab in the Jezirah, N.E. Syria // Iraq. 1981. Vol. 43, № 1. P. 1–18.
  21. Hamlin C. Dalma Tepe // Iran. 1975. 13. P. 111–127.
  22. Henrickson E.F. Ceramic styles and cultural interaction in the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros, İran: A Thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Doctor of philosophy in the University of Toronto. Toronto, 1983. 840 р.
  23. Hijjara I. The Halaf period in northern Mesopotamia. London: Nabu Publications, 1997. 114 p.
  24. Esin U., Arsebuk G. Tepecik ve Tülintepekazısı 1971 // Ankara: Keban Projesi 1971 Çalışmaları. Ankara, 1974. S. 111–159.
  25. Esin U., Arsebük G. Tülintepe kazısı 1974 // Ankara: Keban Projesi 1974–1975 Çalışmaları. Ankara, 1982. S. 119–134.
  26. Khademi F., Abedi A., Glascock M.D., Eskandari N., Khazaee M. Provenance of prehistoric obsidian artifacts from Kul Tepe, Northwestern Iran using X-ray fluorescence (XRF) analysis // Journal of Archaeological Science. 2013. Vol. 40, iss. 4. P. 1956–1965.
  27. Kirkbride D. Umm Dabaghiyah 1971: A Preliminary Report. An Early Ceramic Farming Settlement in Marginal North Central Jazira, Iraq // Iraq. 1972. Vol. 34, № 1. P. 3–15.
  28. Lloyd S., Safar F., Braidwood R. Tell Hassuna Excavations by the Iraq Government Directorate General of Antiquities in 1943 and 1944 // Journal of Near Eastern Studies. 1945. Vol. 4, № 4. P. 255–289.
  29. Mallowan M.E.L., Cruikshank J.R. Excavations at Tall Arpachiyah, 1933 // Iraq. 1935. Vol. 2, № 1. P. 1–178.
  30. Marro C., Bakhshaliyev V. What does the camp site of Uçan Ağıl tell us about the Early Chalcolithic period in Nakhchivan? // Crises, Collapse and Change in the Occupation Patterns of the Caucasus during the Holocene: Environmental and Human Factors. Paris, 2021. P. 14.
  31. Mаrrо C., Bаkhchaliyev V. Ashurov S. Excavation at Ovçulartepesi (Nakhchivan, Azerbaijan). Second Preliminary Report: The 2009–2010 Seasons // Anatolia Antiqua. 2011. XIX. P. 53–100.
  32. Məmmədov E.M. Azərbaycanın Şərur rayonunun Eneolit və Tunc dövrü abidələri. Naxçıvan: Tusi, 2021. 29 s.
  33. Merpert N.Y., Munchaev R.M. The Earliest Levels at Yarim Tepe I and Yarim Tepe II in Northern // Iraq. 1987. Vol. 49. P. 1–36.
  34. Özfırat A., Marro C. 2004 Yılı Van, Ağrı ve İqdır İlleri Yüzey Araştırması // Türk Arkeoloji ve Etnografia Dergisi. 2007. 7. S. 1–20.
  35. Sharifi M., Motarjem A. The process of cultural change in the Chalcolithic period in the highlands of Western Iran at Tepe Gheshlagh // Documenta Praehistorica. 2018. XLV. P. 86–99.
  36. Tekin H. Yukari Mezopotamya’nin İlk Boyali Çanak-Çömlekleri: Hassuna, Samarra Ve Halaf Yeni Yorumlar ve Yaklaşimlar. Bölüm 1: Hassuna ve Samarra // Olba. XXIII. Mersin, 2015. S. 1–57.
  37. Tekin H. Halaf: Mezopotamya’nin “gizemli” neolitik seramiği // Azərbaycan Arxeologiyası. 2018. Cild 21, № 1. S. 55–69.
  38. Tonoike Y. Petrographic Analysis of the 6th Millennium B.C. Dalma Ceramics from Northwestern and Central Zagros // İranian Journal of Archaeologıcal Studies. 2012. 2, 2. P. 65–80.
  39. Voigt M.M. Hajji Firuz Tepe, Iran: The Neolithic Settlement. Philadelphia: University of Pennsylvania, 1983. 396 p.
  40. Zeynivand M., Haririan H., Heydarian M. The Dalma Settlements of Songhor and Koliyaei Plains, Central Zagros // Iranian Journal of Archaeological Studies. 2013. 3. P. 39–47.

Дополнительные файлы

Доп. файлы
Действие
1. JATS XML
2. Рис. 1. Месторасположение поселений эпохи энеолита Нахчывана.

3. Рис. 2. Планы и разрезы раскопа на поселении Нахчыван Тепе: 1 – план первого горизонта; 2 – план второго горизонта; 3 – местоположение разрезов; 4, 5 – разрезы. Условные обозначения: а – полуземлянки; б – слой c мелкими фрагментами глинобитных конструкций; в – глинобитные строения; г – материк; д – золистый культурный слой; е – руинированные остатки глинобитных строений.

4. Рис. 3. Миски: 1, 8 – Нахчыван Тепе; 2–7 – Бюловкая.

Скачать (242KB)
5. Рис. 4. Расписная керамика из поселения Бюловкая.

Скачать (614KB)
6. Рис. 5. Расписная керамика из поселения Нахчыван Тепе.

Скачать (552KB)
7. Рис. 6. Расписная керамика из поселений Учан Агыл (1–6) и Узуноба (7, 8).

Скачать (414KB)
8. Рис. 7. Результаты анализа зоологических материалов из поселения Нахчыван Тепе (предварительные данные предоставлены Р. Бертон и О. Ожедиран).

Скачать (376KB)
9. Рис. 8. Результаты анализа зоологических материалов из поселения Учан Агыл (предварительные данные предоставлены Р. Бертон и Д. Декруенар) (А) и анализа обсидиана из поселения Нахчыван Тепе (по М. Оранж) (Б).

Скачать (617KB)

© Российская академия наук, 2024

Данный сайт использует cookie-файлы

Продолжая использовать наш сайт, вы даете согласие на обработку файлов cookie, которые обеспечивают правильную работу сайта.

О куки-файлах