Көмір мен тақтатасты бірлесіп гидрлеу арқылы отын өнімдерін алу

Мұқаба

Дәйексөз келтіру

Толық мәтін

Аннотация

Негіздеу. Көмірлер мен жанғыш тақтатастар органикалық шикізаттың перспективті түрлерінің бірі болып табылады, олар болашақта негізінен мұнай өнімдері мен газ тапшылығын айтарлықтай дәрежеде өтей алады, тіпті оларды алмастыра да алады. Қатты жанғыш қазбалардың басқа түрлерімен салыстырғанда, жанғыш тақтатастардың органикалық құрамында сутектің мөлшері едәуір. Көмір мен жанғыш тақтатастардың қоспасынан мұнай өнімдері мен табиғи газдардың құрамы мен қасиеттеріне жақын сұйық және газтәрізді көмірсутектерді алу мүмкіндігі оларды маңызды стратегиялық ресурстар ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.

Мақсаты. Бұл мақала көмір мен тақтатасты бірлесіп гидрлеу арқылы отын өнімдерін алу процесін зерттеуге арналған.

Материалдар мен әдістер. Зерттеу объектілері ретінде Талдыкөл кен орны көмірі мен Киін кен орны тақтатасы алынды. Көмір мен тақтатастарды сұйылту процесі 5 МПа қысымда және 425°С температурада зертханалық қондырғыда жүргізілді, реакциялану уақыты 1 сағ. Газды хроматографиялық және элементтік талдау әдістері қолданылды.

Нәтижелері. Зерттеу нәтижелері көмірге қосылатын тақтатастың оңтайлы мөлшері 15,0% екенін көрсетті. Берілген шарттарда бірлескен гидрлеу процесін жүзеге асыру сұйық өнімдердің шығымын 10% -ға арттырды, атап айтқанда, қайн.темп. 200ºC дейінгі фракцияны 14,9%-дан 15,3%-ға дейін, қайн.темп. 200–370°C болатын фракцияны 22,1%-ден 26,4%-ға дейін, қайн.темп. 370°C жоғары фракцияны 34,6-дан 38,8%-ға дейін жоғарлатты. Қайн.темп. 370°С жоғары болатын қатты қалдық жол құрылысы үшін органикалық байланыстырғыш ретінде сыналған.

Корытынды. Процестің ұсынылған технологиясы тиісті гидротазалаудан кейін мотор отыны ретінде пайдалануға болатын бензин мен дизель фракцияларын алуға мүмкіндік береді. Көмірге жанғыш тақтатастарды қосу процесті кокссіз сұйық өнімдерге айналудың жоғары деңгейімен оңтайлы жағдайда жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тақтатас пен көмірдің органикалық заттар қоспасының айналу дәрежесі көмірге қарағанда әлдеқайда жоғары.

Толық мәтін

##article.viewOnOriginalSite##

Авторлар туралы

Ж. Қ. Қайырбеков

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Email: zh_kairbekov@mail.ru
ORCID iD: 0000-0002-0255-2330
Scopus Author ID: 5591070520
ResearcherId: A-5389-2015

Sc. (Chemistry), professor

Қазақстан, Алматы қаласы

Р. Ғ. Сармурзина

Мұнай-химия өнімдерін өндірушілер мен тұтынушылар қауымдастығы

Email: sarmurzina_r@mail.ru
ORCID iD: 0000-0002-9572-9712
Scopus Author ID: 6603381995

Sc. (Chemistry), professor

Қазақстан, Астана қаласы

М. З. Есеналиева

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Email: esenalieva@mail.ru
ORCID iD: 0000-0002-0817-2048
Scopus Author ID: 6507284187

Cand. Sc. (Chemistry), Ass. Professor

Қазақстан, Алматы қаласы

А. Ж. Қайырбеков

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Email: altay_kairbekov@gmail.com
Scopus Author ID: 56600640700

Cand. Sc. (Technology)

Қазақстан, Алматы қаласы

С. М. Суймбаева

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Email: saltanat_suimbayeva@mail.ru
ORCID iD: 0000-0003-3990-4974
Scopus Author ID: 57201691853
ResearcherId: EBK-0532-2022
Қазақстан, Алматы қаласы

І. М. Джелдыбаева

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Хат алмасуға жауапты Автор.
Email: indiko_87@mail.ru
ORCID iD: 0000-0002-1524-4046
SPIN-код: 8666-3303
Scopus Author ID: 56600659100
ResearcherId: CPH-4244-2022
Қазақстан, Алматы қаласы

Әдебиет тізімі

  1. Karabalin U, Serikov F, Lyzlov O, et al. Processing perspectives of hard hydrocarbons of Kendyrlyk coal-oil shale field in “Vostochno-Kazakhstanskaya” area of Republic of Kazakhstan. Bulletin of KazNU. Ser. chem. 2011;1(61):61.
  2. Strizhakova YA, Usova TV. Current trends in the pyrolysis of oil shale: A review). Solid Fuel Chemistry. 2008;4(42):197–201. doi: 10.3103/S0361521908040022.
  3. Kairbekov ZK, Yemelyanova VS, Myltykbaeva ZK, Bayzhomartov BB. Thermal catalytic processing of brown coal and oil shale from the Kenderlyk deposit. Fundamental research. 2012;9(4):924–926.
  4. Kairbekov ZK, Yemelyanova VS, Myltykbaeva ZK, Bayzhomartov BB. The brown coal and combustible slate(s) thermocatalytic processing of the «kenderlyk» deposit. European Journal of Natural History. 2012;5:17–18.
  5. Maloletnev AS, Kairbekov ZK, Yemelyanova VS, et al. The deep processing of oil residues conjunction with shales. Bulletin of KazNU. Ser. chem. 2012;4(68):22–28. doi: 10.15328/chemb_2012_422-28.
  6. Kairbekov ZK, Yemelyanova VS, Baizhomartov BB. Thermocatalytical processing of coal and shales. Bulletin of KazNU. Ser. chem. 2012;4(68):126–133. doi: 10.15328/chemb_2012_4126-133.
  7. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Jeldybayeva IМ. Application of Ultrasonication to Intensify the Thermal Cracking of Fuel Oil in a Mixture with Oil Shale. Solid Fuel Chemistry. 2020;54(3):175–179. doi: 10.3103/S0361521920030052.
  8. Gyul’maliev AM, Kairbekov ZK, Maloletnev AS, et al. Thermodinamic Analysis of the Gasification of Oil Shale from the Kenderlyk Deposit. Solid Fuel Chemistry. 2013;47(6):360–364. doi: 10.3103/S0361521913060037.
  9. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Emelyanova VS, et al. Hydrogenolysis of kenderlyk shale. Alternative sources of raw materials and fuel. Abstracts of the IV International Scientific and Technical Conference; 2013 May 28–30; Minsk, Belarus.
  10. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Emelyanova VS, et al. Transformation of oil tar in the presence of Kenderlyk shale. Alternative sources of raw materials and fuel. Abstracts of the IV – International Scientific and Technical Conference; 2013 May 28–30; Minsk, Belarus.
  11. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Emelyanova VS, et al. Joint thermal catalytic destruction of Kenderlyk shale and fuel oil. Alternative sources of raw materials and fuel. Abstracts of the IV International Scientific and Technical Conference; 2013 May 28–30; Minsk, Belarus.
  12. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Emelyanova VS, Baizhomartov EA. Oil shale processing technology (Overview). Proceedings of the international scientific and practical conference "Technology of complex processing of hydrocarbon raw materials" dedicated to the 70th anniversary of Prof. Zh.K. Kaiyrbekov; 2014 Oct 15–16.
  13. Ermoldina ET, Dzheldybaeva IM, Kairbekov ZK, Maloletnev AS. Combined Hydrogenation of Coal and Shale from the Kendyrlyk Deposit in Kazakhstan. Solid Fuel Chemistry. 2019;53(2):76–82. doi: 10.3103/S036152191902006X.
  14. Kairbekov ZK, Maloletnev AS, Dzheldybaeva IM, et al. Application of modified iron-containing catalysts and preliminary ozonation of coal from the Shubarkol deposit to the hydrogenation of this coal. Solid Fuel Chemistry. 2017;6:365–369. doi: 10.3103/S0361521917060039.
  15. Kairbekov ZK, Ermoldina ET, Kairbekov AZ, Dzheldybaeva IM. Complex processing of brown coals of Southern Kazakhstan. Almaty: KazNU Publishing House; 2018. 454 p.
  16. Kairbekov ZK, Toktamysov MT, Zhalgasuly N, Eshova ZT. Complex processing of brown coals of Central Kazakhstan. Almaty: Publishing House of KazNU; 2014. 278 p.
  17. Kairbekov ZK, Aubakirov EK, Myltykbaeva ZK, Smagulova NT. Complex processing of brown coals of East Kazakhstan. Almaty: Publishing House of KazNU; 2017. 392 p.
  18. Kairbekov ZK, Emelyanova VS, et al. Theory and practice of coal processing: monograph. Almaty: Publishing house "Bilim"; 2013. 496 p.
  19. Kairbekov Z, Dzheldybaeva IM. Integrated processing of solid fossil fuels: state and prospects. Almaty: Printing house "IP Volkova E.V."; 2019. 168 p.
  20. Tashmukhambetova ZK, editor. Materials of the international scientific-practical conference "Technology of complex processing of hydrocarbon raw materials" dedicated to the 70th anniversary of Professor Zh.K. Kairbekova. Almaty: Kazakh University; 2014. 312 p.
  21. Vol-Epshtein DB, Shpilberg MB, Platonov VV, Rudenskii AV. Oil shales are hydrogen donors during thermal dissolution of brown coal of the Kansk-Achinsk basin. Solid Fuel Chemistry. 1987;2:75–77.
  22. Vol-Epshtein AB, Shpilberg MB, Gorlov EG. Obtaining fuel products by thermal dissolution of enriched Baltic oil shale. Chemistry of solid fuel. 1983;2:59–68.
  23. Patent №2024577/ 20.03.92. Vol-Epshtein A.B., Shpilberg M.B., Gorlov E.G., et al. Method for producing liquid products from heavy oil products and solid fossil fuels.
  24. Vol-Epshtein AV, Platonov VV, Shpilberg MB, et al. Thermal cracking of oil tar. Solid Fuel Chemistry. 1990;5:86–91.
  25. Soone Y. Obtaining fuels from oil shale. Processes and technologies. 2009;32–34.
  26. Nazarenko MY, Kondrasheva NK, Saltykova SN. Increasing the efficiency of using oil shale. News SPbGTI (TU). 2016;38:76–80.
  27. Abdullina AA, Bespaeva HA, Votsalevsky ES, Daukeeva SZ, Miroshnichenko LA, editors. Basins and deposits of coal and oil shale. Almaty: Publishing House Kazak University; 2013. 112 p.

Қосымша файлдар

Қосымша файлдар
Әрекет
1. JATS XML
Жүктеу

© Қайырбеков Ж.Қ., Сармурзина Р.Ғ., Есеналиева М.З., Қайырбеков А.Ж., Суймбаева С.М., Джелдыбаева І.М., 2023

Creative Commons License
Бұл мақала лицензия бойынша қол жетімді Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Согласие на обработку персональных данных с помощью сервиса «Яндекс.Метрика»

1. Я (далее – «Пользователь» или «Субъект персональных данных»), осуществляя использование сайта https://journals.rcsi.science/ (далее – «Сайт»), подтверждая свою полную дееспособность даю согласие на обработку персональных данных с использованием средств автоматизации Оператору - федеральному государственному бюджетному учреждению «Российский центр научной информации» (РЦНИ), далее – «Оператор», расположенному по адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А, со следующими условиями.

2. Категории обрабатываемых данных: файлы «cookies» (куки-файлы). Файлы «cookie» – это небольшой текстовый файл, который веб-сервер может хранить в браузере Пользователя. Данные файлы веб-сервер загружает на устройство Пользователя при посещении им Сайта. При каждом следующем посещении Пользователем Сайта «cookie» файлы отправляются на Сайт Оператора. Данные файлы позволяют Сайту распознавать устройство Пользователя. Содержимое такого файла может как относиться, так и не относиться к персональным данным, в зависимости от того, содержит ли такой файл персональные данные или содержит обезличенные технические данные.

3. Цель обработки персональных данных: анализ пользовательской активности с помощью сервиса «Яндекс.Метрика».

4. Категории субъектов персональных данных: все Пользователи Сайта, которые дали согласие на обработку файлов «cookie».

5. Способы обработки: сбор, запись, систематизация, накопление, хранение, уточнение (обновление, изменение), извлечение, использование, передача (доступ, предоставление), блокирование, удаление, уничтожение персональных данных.

6. Срок обработки и хранения: до получения от Субъекта персональных данных требования о прекращении обработки/отзыва согласия.

7. Способ отзыва: заявление об отзыве в письменном виде путём его направления на адрес электронной почты Оператора: info@rcsi.science или путем письменного обращения по юридическому адресу: 119991, г. Москва, Ленинский просп., д.32А

8. Субъект персональных данных вправе запретить своему оборудованию прием этих данных или ограничить прием этих данных. При отказе от получения таких данных или при ограничении приема данных некоторые функции Сайта могут работать некорректно. Субъект персональных данных обязуется сам настроить свое оборудование таким способом, чтобы оно обеспечивало адекватный его желаниям режим работы и уровень защиты данных файлов «cookie», Оператор не предоставляет технологических и правовых консультаций на темы подобного характера.

9. Порядок уничтожения персональных данных при достижении цели их обработки или при наступлении иных законных оснований определяется Оператором в соответствии с законодательством Российской Федерации.

10. Я согласен/согласна квалифицировать в качестве своей простой электронной подписи под настоящим Согласием и под Политикой обработки персональных данных выполнение мною следующего действия на сайте: https://journals.rcsi.science/ нажатие мною на интерфейсе с текстом: «Сайт использует сервис «Яндекс.Метрика» (который использует файлы «cookie») на элемент с текстом «Принять и продолжить».