Прозвища как фрагмент языковой картины мира крымских татар
- Авторы: Ганиева Э.С.1, Мазинов А.С.1
-
Учреждения:
- Крымский инженерно-педагогический университет имени Февзи Якубова
- Выпуск: Том 12, № 1 (2025)
- Страницы: 129-142
- Раздел: ЛИТЕРАТУРА И ЯЗЫК
- URL: https://journals.rcsi.science/2313-612X/article/view/295845
- DOI: https://doi.org/10.22378/kio.2025.1.129-142
- ID: 295845
Цитировать
Полный текст
Аннотация
Материалом исследования в статье являются прозвища, выявленные путём опроса респондентов, а также встречающиеся в публикациях крымскотатарской периодической печати, позволившие изучить, обработать и систематизировать антропонимы этого типа.
Цель исследования – выборка, систематизация и этимологический анализ крымскотатарских прозвищ, используемых в различных регионах Крымского полуострова.
В результате проведённого исследования было определено, что основными мотивационными признаками номинации являются: внешность и физиологические особенности, профессиональная деятельность носителя прозвища, характер и действия человека. В меньшей степени причиной присвоения прозвища становились исторические данные о происхождении семьи (имя рода или племени), социальный статус человека, отношение к вере и другие особенности носителя.
Были рассмотрены прозвища как знатных людей (крымские ханы, а также производные от прозвищ родовых имен разных по статусу семей и родов), так и прозвища, данные простым людям, описана их оценочная составляющая.
Наряду с прозвищами людей в крымскотатарской культурной традиции был обычай давать прозвища жителям отдельных сёл.
Структура и значение прозвищ различались в диалектах крымскотатарского языка. Вместе с тем существовали прозвища, использовавшиеся во всех регионах полуострова.
Крымскотатарские прозвища имеют как прозрачную, так и неясную этимологию.
В статье впервые дана более развёрнутая классификация крымскотатарских прозвищ. Предпринята попытка дать этимологическое толкование отдельных антропонимов этого типа, определить их диалектную отнесённость.
Ключевые слова
Полный текст
Асырлар девамында тиль ташыйыджыларынынъ эр куньлюк анъында шекилленип кельген ве тильде акс олунгъан дюнья акъкъында тасавурларынынъ топламыны, дюнья ве онынъ къурулышыны къабул этюв усулларыны, этрафтаки керчеклернинъ концептуализациясыны, яни халкънынъ дюнья тиль ресмини шахсий адлар ве лагъаплар вастасы иле даа тавсилятлы огренмек мумкюн. Шуны да къайд этмели ки, джемиетнинъ денъишювинен шахсий адларнынъ системасы да денъише. Базы адлар эскире, сийрек къулланылып башлайлар, оларнынъ ерине янъы, замангъа даа уйгъун адлар пейда ола. Демек, шахсий адлар ве лагъаплар халкънынъ ве тильнинъ тарихы, халкънынъ медениети акъкъында бильгилер де берелер. Шу себептен земаневий тиль бильгисинде бу мевзугъа меракъ эп арта.
Эм умумий тильшынаслыкъта, эм де тюркологияда мевзунен багълы бир сыра монографиялар ве дигер ильмий ишлер олгъанына бакъмадан [4; 5; 6; 7; 11; 15; 16; 20; 22; 25], къырымтатар тилинде огренильген мевзугъа аит ильмий ишлер аз дереджеде, демек мумкюн. Бугуньки куньде мевзумызгъа якъын проф. И. А. Керимов [12–14], проф. А. Эмирова [28; 29], доц. Л. Селимова [21] киби алим ве тедкъикъатчыларнынъ ишлерини анъмакъ мумкюн. Ондан да гъайры, чешит йылларда миллий неширлеримизде бир сыра этнографик материаллар басылгъаны белли [2; 3; 8; 10; 19; 23; 26; 27] ве олар иш бу тедкъикъат ичюн башлангъыч нокъта ве талиль ичюн материал олды.
Иш девамында сорав кечирюв, сечим, тенъештирюв ве компонентлерни талиль этюв киби ильмий усуллар къулланылды.
Энъ къадимий заманлардан берли тюркий халкъларда инсангъа ад бермек чокъ эмиетли ве мукъаддес бир адисе сайыла эди. Эвель-эзельден ад къоюв эр бир тюрк джогърафиясында шахыснынъ менлигини ве барлыгъыны бельгилеген бир мерасим сайылыр эди. Бала догъгъанындан бир къач кунь кечкен сонъ, чешит ритуал ве тедбирлер кечирилип, бала озь адына менсюп ола ве джемиетте мустакъиль бир инсан оларакъ озь ерини ала. Тюрк тедкъикъатчылары Бюшранур Аслан (Büşranur Aslan) ве Бурак Теллининъ (Burak Telli) ишинде инсангъа берильген адларнынъ чешитлери бойле тасниф этиле: киши адлары: 1) догъаркен алынгъан ад ве сойад; 2) сонъра алынгъан ад (хитап ады, такъма ад, лагъап, унван) [30]. Чешит халкъларда инсангъа сонъра берильген адлар да чокъ эмиетли сайылгъан. Шу себептен айры бир адамгъа я да бутюн къорантагъа лагъап такъмакъ тюркий халкълар, шу джумледен къырымтатар медениетининъ айырылмаз бир парчасы олып къалды. Бу аньаненинъ терен тарихий ве ичтимаий-рухий тамырлары бар.
Джемиетнинъ лагъапларгъа ихтияджы халкъ тарафындан инсанларны бири-биринден къолайджа айырмакъ, кимнидир тавсилятлы тасвир этмек, онынъ зайыф я да кулюнчли тарафларыны косьтермек, ичтимаий алыны, огърашкъан зенаатыны бельгилемек заруриетинден пейда олгъан. Лагъаплар таркъалмасынынъ даа бир себеби – халкъ арасында энъ популяр олгъан шахсий адларнынъ чокъ микъдарда къулланылмасыдыр, деп тюшюнемиз. Меселя, респондент Гульназ Мазинованынъ (1932 сенеси Балаклава районы Узунджа коюнде догъулгъан) малюматына коре, Узунджа коюнде 5 кишининъ ады Якъуб экен, эр бирининъ айры лагъабы олгъан: Тырда Якъуб (респондентнинъ бильдиргенине коре, бу лагъап оны ташыгъан адамнынъ агъыр табиаты (эр вакъыт кейфсиз, чырайы сытыкъ, даима мырылдап юрьген) олгъаны ичюн берильген. Бельки, тыртыкъ сёзюнден (шивелерде тыртыкъ адам бареси къулланыла) келип чыкъкъан лагъаптыр, деп тюшюнемиз. Дыбнышка Якъуб (респондентнинъ айткъанына коре, Дыбнышка / Дюбнишка лагъабы бу адам тютюннинъ белли бир чешитини осьтюргени ичюн берильген). Белли ки, XIX а. – XX асырнынъ 20-нджи сенелерине къадар Къырымда (эсасен дженюбий тарафында) «Ялта дюбеги» «Ялтинский дюбек») адлы тютюн чешити осьтюрильген эди [18]. Бу лагъапны ташыгъан инсан шу тютюн чешитинен огърашкъандыр, деп тахмин эте билемиз. Тильдатта Якъуб – бу лагъап адамнынъ лаф этюв къабилиети иле багълы экен. Къорай Якъуб агъабы бинъбашкъора («перекати поле») осюмликнинъ адындан пейда олгъан экен, чюнки онынъ ташыйыджысынынъ аякълары сувукълангъаны себебинден юрюшинде проблемалар бар экен). Сары Якъуб – сач-сакъаллары сарышын экен. Корьгенимиз киби, бу вазиетте лагъаплар айырыджы ишарет ролюни ойнап, онынъ ташыйыджысынынъ белли бир хусусиети эсасында пейда олгъанлар.
Тарихта белли адамларгъа да озь адларындан гъайры, буларнынъ бир-де-бир хусусиетини бильдирген лагъап да берильгени беллидир. Меселя ханлар, чарлар, султанларгъа халкъ тарафындан берильген лагъаплар укюмдарларнынъ менфий ве мусбет чизгилерини, оларнынъ белли бир тарихий вакъиаларда иштирак эткенлерини акс эттире эдилер. Мисаль оларакъ, Къырым ханларынынъ лагъапларыны косьтермек мумкюн: Хаджи I Герай (1441–1466) – лагъабы «Мелек» («Ангел»). Халим Герайнынъ къайд эткенине коре, бу лагъап ханнынъ тыш корюниши ве табиаты гузель олгъаны себебинден берильген [24, с. 12]; Селим II Герай (1743–1748) – лагъабы «Къатты» («Жёсткий») [24, с. 123]; Девлет I Герай (1550–1577) – лагъабы «Тахт-алгъан» («Захвативший трон»). Халим Герай ханнынъ анълаткъанына коре лагъабы онынъ 1571 сенеси Москвагъа мувафакъиетли сеферинден сонъ берильгенини анълата [24, с. 38] ве башкъ.
Тюркий халкълар, шу джумледен къырымтатарлары, аньанеге коре буюк аиле ве къабилелерге болюне эди. Бойле буюк бирлешмелернинъ эр бирининъ озь ады ола эди. Бу ад, адет узьре, къабиле эсасчысынынъ шахсий ады олып, сонъра балалары ве торунлары, къабиле азаларына кече эди. Яни, буюк аиле ве къабиле азасынынъ умумий лагъабы олып къала эди. Кунюмизге къадар базы къабиле адлары сакъланылып къалгъан ве ресмий сойадлар шеклинде къулланырлар (Ширинлер, Мансурлар, Яшлавлар ве башкъ.). Къырымнынъ намлы къоранталарына менсюп олгъан белли сойадларнен бир сырада, адий къоранталарнынъ сой лагъаплары да бар эди. Анджа, белли сойадларындан фаркълы оларакъ, адий къоранта лагъапларына къыймет кесюв коннотациясы (менфий я да мусбет коннотация) хас эди. Меселя, Комюрджилерден, Сейтамет чобан партиясы (Сейтамет чобан къорантасындан демек) ве башкъ.
Къырымтатар тилинде лагъапларнынъ пейда олувы, шекилленюви ве ишлетилюви чешит тюрлюдир. Бу, эльбетте, юкъарыда къайд эткенимиз киби, халкънынъ дюньябакъышы, медений ве лингвокультурологик къарышмаларнен (интерференция процесслеринен) багълыдыр.
Сонъки йылларда япылгъан тедкъикъатлар лагъапларнынъ семантик группаларгъа болюв аньанеси денъишмегенини тасдикълай. Бойле таснифлер лагъап номинацияларынынъ пейда олув усулларыны, тарихины, менбаларыны бельгилемеге, эм де фаркълы территорияларда яшагъан инсанларнынъ тиль алышкъанлыкълары ве яшайыш хусусиетлерини анъламагъа имкян ярата.
Лагъаплар къурулышына коре эки эсас усулнен шекиллене: инсаннынъ ады / сойады ерине (Къарабаджакъ, Сохта ве башкъ.) я да эсас адгъа иляве оларакъ къулланылалар (Чолакъ Ахтем, Чубар Абдулла ве башкъ.).
Тюрлю себеплерге коре пейда олгъан лагъаплар вакъыт кеттикче ресмий сойадларгъа чевириле. Меселя, эвельден Топал Мустафа бугуньки куньде – Топалов / Тупалов Мустафа; Чубар Мемет – Чубаров Мемет, Мазин Сейдамет – Мазинов Сейдамет ве башкъ.
Къырымтатар тилинде лагъапларны бойле семантик группаларгъа айырмакъ мумкюн:
- Инсаннынъ тыш къыяфети ве физиологик хусусиетлеринен багълы лагъаплар, эксериетле вуджут эксиклиги / сакъатлыгъындан мейдангъа келип чыкъкъан, бой-пост хусусиетлери, сачларынынъ ве козьлерининъ тюсю эсапкъа алынып къоюлгъан лагъаплар: Сары Мемет, Къара Мемет, Коки Асан (козьлери кок), Топал Асан, Таз Эдем, Чантыр Юсуф, Пельтек Джафер, Алтыпармакъ Ибраим, Пармакъсыз Мустафа, Кыйыкъкозь Сайде, Къамбыр Мерьем, Далтабан Амет (тюзтабанлы инсан), Чолакъ Абдулла, Чонтукъ Юсуф (алчакъ бойлу), Сагъыр Ибраим, Пепи Асан (букюлип чипче киби юрьген), Торгъай Смаил (уфакъ бичимли адам), Чибин Барий (уфакъ бичимли адам), Такар Асан (бою алчакъ), Гуллю Мустафа (ал янакълы олгъан) ве башкъ. Шуны да къайд этмели ки, респондентлернинъ бильдиргенине коре, эскиден бир вуджут эксиклигинен багълы лагъапкъа инсан огъраса, ич де джаны агъырмаз экен. Топаллыкъны ве я башкъа сакъатлыкъны Аллахтан берильген бир къадер оларакъ къабул этип, бойле лагъапларнен разы олып яшар экенлер.
- Инсаннынъ зенаатынен, япкъан ишинен багълы лагъаплар: Алтын Айше (алтыннен алыш-вериш япкъан), Чобан Асан, Куркчи Мемет, Арабаджы Рустем, Комюрджи Умер, Къуюмджы Асан, Фурунджы Феми, Пенирджи Фадьме, Бербер Якъуб, Эбанай Алиме, Налынджы Мамут, Къалпакъчы Асан, Дюльгер Нури, Сипирткиджи Бекир (сипиртки япа экен) Къалакъай Сервер (къалакъайлар япып сата экен), Чачи Мустафа ве башкъ. Бу лагъапларнынъ чокъусы мотивленген, яни лагъап саиби ненен огърашкъаны беллидир. Къырымтатарлары огърашкъан эсас зенаатларны бильдирелер. Амма бу такъымгъа кирген базы лагъапларнынъ манасы ве этимологиясы терен араштырмаларны талап эте. Меселя, Чачи лагъабы респондент Чачи Зеббининъ (1928 с., догъма Корбек койлю) айткъанына коре, деделери чачи-къапат / чачи-къапакъ, яни пенир бастыргъан къапакъларны япкъан усталардан экенлер. Бу койде Чачи мааллеси де, яни бу зенаатнен огърашкъан эснафлар яшагъан маалле, олгъаныны да къайд эте. Къырымтатар сёзлюклеринде чачи/чечи/чачы сёзю я да онынъ вариантлары тапылмады. Кавказда ве оннен сынъыры олгъан Тюркие шеэрлеринде (Карс, Эрзурум) тель пенири – чечиль пенири (çeçil peyniri) эскиден япыла тургъаны беллидир. Ондан да гъайры, Тюрк тилининъ Османлыджа-тюркче сёзлюгинде джаджи (jajî) – фарсча сёз олып, тереягъы (сары ягъ) иле къарышыкъ пенирнинъ тулумгъа (бурдюкке, тулупкъа) къоюлгъан чешити деп анълатыла [31].
Иинсаннынъ табиаты, арекетлеринен багълы лагъаплар. Тедкъикъатчыларнынъ фикрине коре, бойле типтеки лагъаплар инсанларнынъ рухий, ахлякъий, менталь хусусиетлери эсасында пейда ола [5; 22; 25]. Бу типтеки лагаплар эки семантик такъымгъа айырылыр: инсанларнынъ мусбет чизгилери ве менфий чизгилерини айырып косьтерген лагъаплар.
Къырымтатар халкъы мусбет чизгилерни акс эткен лагъаплар бергенде темизлик, ишкирлик, мердлик, чеберлик киби хусусиетлерге айырыджа эмиет бере эдилер: Темиз Зоре, Ишкир Селиме, Чебер Хатидже, Батыр Абибулла ве башкъ. Менфий табиат чизгилери олгъан инсанларгъа къырымтатарлары бойле лагъаплар берип кельгенлер: къавгъаджы, къызматабан инсангъа Хораз лагъабы (Хораз Энвер), табиатында эсасен менфий чизгилер устюн кельген инсанларгъа Копек, Ярамаз, Явур лагъаплары (Копек Асан, Ярамаз Абдулла, Явур Мустафа), шаматаджы, кимсеге тынчлыкъ бермеген инсанларгъа Афан-Туфан, Токътамаз, Гудюр лагъаплары (Афан-Туфан Къайрий, Токътамаз Эшреф, Гудюр Хатидже киби), акъылсыз, эдепсиз, джаиль, арекетлери къаба я да худжур ве дигер менфий чизгилери олгъан инсанларгъа Кутюк, Ошекчи, Дели, Айдут, Къопай, Тонкъа, Тикбаш, Айгъыр, Джады, Зырзоп лагъаплары (Ошекчи Мумине, Дели Фадьме, Кутюк Эскендер, Айдут Смаил, Къопай Хайреддин, Тонкъа Наджие, Тикбаш Айше, Айгъыр Алиме, Джады, Решат Зырзоп киби). Базы араштырмаларда менфий табиат чизгилерини бильдирмек ичюн къулланылгъан лагъапларнынъ мусбет чизгилерини акс эткен лексикадан устюн олгъаны къайд этиле ве бу халкънынъ менфий чизгилерге къаршылыкъ косьтергенини, бойле табиатлы инсанларгъа ярамай мунасебетте олгъаныны тасдикълай, деген фикир бильдириле [1, с. 6]. Шуны да айтмалы ки, къырымтатарлары инсаннынъ лагъабыны озюнинъ янында айтмаз экенлер. Бу да халкънынъ къонушма медениетининъ бир косьтергичидир, демек мумкюн.
- Инсан менсюп олгъан миллетнинъ адындан асыл олгъан лагъаплар. Бу такъымгъа кирген лагъапларнынъ чокъусы бугуньки куньде ресмий сойадларыдыр: Гурджи Халид, Казаков Рустем, Арап Энвер, Булгъар Ибраим, Арнаут Айше, Черкез Али, Къыпчакъова Васфие. Базылары исе лагъап статусында къалдылар: Чингене, Дайфа киби.
- Инсаннынъ ичтимаий статусыны ифаделеген лагаплар: Факъыр Зейтулла, Челеби Якъуб, Бай Асан, Къарабаджакъ Фатиме, Чыплакъ Ибраим.
- Диний лексиканен багълы лагъаплар: Къаджамет, Сохта Сейдамет, Имам Лютфи, Аджы Ибрам, Муедин Рустем.
- Дигер аляметлерге коре берильген лагъаплар: Коше Асан (эви койнинъ кошесинде олгъан), Пешком Абдураман (зенгин, аты, арабасы олса да, эр вакъыт пияде юрьген), Тарбалакъ Ахтем (тар балакълы штан кийип юре экен), Тотот Бекир (поезд сесини такълид эте экен), Шмидт Смаиль (онынъ дедеси чарлыкъ девиринде койде чалышкъан бир алман экимининъ ярдымджысы олгъан. Йыллар кечкен сонъ алман экими Шмидт озь Ватанына къайткъан, амма Къоз коюнде (Судакъ) сойады къалгъан. Койлюлер онынъ ярдымджысына Шмидт деп башлагъанлар. Къозда бу адамнынъ торунлары да аля даа Шмидтлер деп билине экенлер. Шумахер Айдер, Руслан Терминатор (земаневий, гъарбий тиллер сёзлери эсасында пейда олгъанлар).
Шуны да къайд этмели ки, эвельден къырымтатарлары, айры адамлардан гъайры, бутюн кой сакинлерине де лагъап бергенлер. Мисаль оларакъ, Согъанджылыр (Багъчасарай районы, Коккозь кою, бугуньки ресмий ады Соколиное), Хоразлар (Багъчасарай районы, Керменчик кою, бугуньки ресмий ады Высокое), Мышыкълар (Шума кою, Алушта районы, бугуньки ресмий ады Верхняя Кутузовка), Кутьлер мааллеси киби маалле ве койлернинъ лагъапларыны косьтермек мумкюн. Бу лагъаплар къырымтатарлары тарафындан чешит эфсане ве икяелер эсасында уйдурылгъан.
Буюк бир больгенинъ сакинлерине де умумий лагъаплар берильгенини де тахмин этмек мумкюн. Бойле лагъаплардан къатферитлер лагъабы бир мисаль олса керек. Бу ад Коккозь, Махульдюр, Татаросман, Багъатыр киби койлернинъ сакинлерине къомшу койлернинъ сакинлери тарафындан берильген (респондент Балджиева Гульфидан, 1931с. Багъчасарай районы, Къувуш коюнде догъгъан). Лагъапнынъ пейда олув себеби – анъылгъан койлернинъ эалисини Феодоро князлыгъынынъ Готия епархиясына менсюплиги эди.
Къырым больгелерининъ эр биринде озюне хас лагъап берюв усуллары бар эди. Дагъ тарафы, ялы бою, чёль тарафларынынъ лагъапларында олгъан фаркълылыкълар шу ерлерде яшагъан инсанларнынъ огърашкъан аньаневий зенаатлары, яшайыш тарзы, урф-адетлери, этник озелликлеринен багълыдыр. Меселя, Багъчасарай больгесинде зенаатнен багълы лагъапларда сыкъча эснафлыкънен багълы адлар (Дюльгер Нури, Сандыкъчы Усеин ве башкъ.) киби расткельсе, ялы бою лагъапларында денъизджилик, балыкъчылыкънен багълы лексика (Къайыкъчы Осман, Гемиджи Мемет, Матрос Расим ве башкъ.) къулланыла. Ондан да гъайры, проф. А. М. Меметов озь тедкъикъатында бу больгенинъ антропонимлери арасында юнан асыллы лагъаплардан алынгъан сойадлары (Паралам, Барба ве башкъ.) акъкъында малюмат бере [6, с. 148 –149]. Чёль тарафында айванасравджылыкънен я да бу больгенинъ этнографик хусусиетлеринен багълы лагъаплар ола эди (Налынджы Мамут, Къалакъай Сервер, Куркчи Якъуб киби). Айырыджа бу больге сакинлерининъ лагъап адлары шу шивеге багъланувы акъкъында да айтмакъ мумкюн. Меселя, теракъайлар – керичлилернинъ немелер – кезлевлилернинъ лагъаплары сайыла.
Айырыджа ильмий меракъ ялы бою койлери сакинлерининъ лагъапларындан келип чыкъкъан сойадларны догъура. Оларнынъ арасында базыларынынъ маналары анълайышлы (меселя, Кафадар лексема арапча кафа + фарсча дар шекильден мейдангъа келип, фикирдеш манасыны бильдире [30]), дигерлерининъ исе маналары мотивленмеген, анълатмакъ къыйын олгъанлары (Чашли, Татали, Курош, Лестер, Канар, Гуту, Гали, Гаги ве башкъ.) расткеле. Ондан да гъайры, базыларынынъ теркибинде къырымтатар тилине хас олмагъан грамматик шекиллер расткеле. Меселя, Аметка, Пинка, Зморка, Кататай, Пилош, Чилич, Поска ве башкъ. Базы анъылгъан сойадлары ве лагъапларнен багълы оларнынъ ташыйыджыларынынъ изаатлары ве къоранта эфсанелери бар. Меселя, чалгъыджы Шевкет Зморка озь сойадынынъ (буюк ихтималнен, лагъаптан келип чыкъкъан) пейда олувынен багълы меракълы малюмат топлагъан [9]. Буна бакъмадан, бу киби лагъап ве ресмий сойадлары терен ве тавсилятлы ильмий араштырмаларны талап эте.
Бойледже, къырымтатар лагъаплары халкъ тарафындан фааль къулланылып, инсаннынъ аилеси, ана-бабасы, сою, меслеги, физикий озелликлери, рухий ве ахлякъий хусусиетлери, давранышлары, мемлекети, этник тамырлары киби бильгилерни акс этелер.
Асыл олувына коре лагъапларнынъ чокъусы мотивленгендир, яни оларнынъ маналары этрафтаки керчеклернен пек сыкъ багълыдырлар. Олар дюнья тиль ресмининъ бир къысмы олгъан халкъ аньанелеринден келип чыкъа ве миллетнинъ фикир юрютюв системасы ве маневий дегерлерини акс этелер.
Тедкъикъат нетиджесинде лагъапларнынъ эсас мотивацион аляметлери оларакъ инсаннынъ тыш къыяфети ве физиологик хусусиетлери, табиаты ве арекетлери, лагъап ташыйыджысынынъ зенаат фаалиети бельгиленди. Даа аз дереджеде къорантанынъ пейда олувынен (сой я да къабиленинъ адынен) багълы тарихий малюмат, инсаннынъ ичтимаий я да дин иле багълы статусы ве лагъап ташыйыджынынъ башкъа хусусиетлери огренильген номинацияларнынъ пейда олмасына себеп олды, деп тюшюнемиз.
Об авторах
Эмине Сулеймановна Ганиева
Крымский инженерно-педагогический университет имени Февзи Якубова
Автор, ответственный за переписку.
Email: emine_gani@mail.ru
кандидат филологических наук, доцент, декан факультета истории, искусств, крымскотатарского языка и литературы
Россия, СимферопольАхтем Сеит-Аметович Мазинов
Крымский инженерно-педагогический университет имени Февзи Якубова
Email: ahtemmazinov@mail.ru
кандидат филологических наук, доцент кафедры крымскотатарского и турецкого языкознания
Россия, СимферопольСписок литературы
- Абсемиева Л.С. Тюркизмы в прозвищах жителей Крыма: семантический аспект // Научный вестник Крыма. 2020. № 3 (26). С. 1–7.
- Али-заде Кямран. Фамилии как часть национальной самоидентификации // Авдет. 2008. 18 февр. С.11.
- Асанов М. Лагъабынъны айтмасанъ, бильмез экенлер // Къырым. 2007. июнь 2. № 43.
- Баскаков Н.А. Имена собственные гуннов, булгар, хазаров, сабиров и аваров в исторических источниках // Советская тюркология. 1985. № 4. С. 29–36.
- Гасимова С.И. Историко-лингвистический анализ татарских прозвищ: автореф. дис. ... канд. филол. наук. Казань, 2006. 28 с.
- Гладкова А.Н. Лингвокультурный анализ прозвищных номинаций президентов США: дис ... канд. филол. наук. Н. Новгород, 2003. 160 с.
- Денисова Т.Т. Прозвище как вид антропонимов и их функционирование в современной речевой коммуникации (на материале прозвищ Шумячского и Ершичского районов Смоленской области): дис ... канд. филол. наук. Смоленск, 2007. 175 с.
- Джербинова Л. Сойадлар – халкънынъ джанлы тарихыдыр // Йылдыз. 2002. №2. С. 146–149.
- Живут ли среди современных крымских татар потомки сейменов?
- URL: https://ametsheykhumer.livejournal.com/70275.html (мураджатнынъ тарихы: 24.04.2025).
- Измайлова М. Къырымда эвельде къулланылгъан лагъаплар // Къырым. 2007. Март 31. С. 4.
- Исхакова Х.Ф. Сопоставительная грамматика татарских и русских собственных имен. М.: Наука, 2000. 110 с.
- Керим И.А. Дженктен сонъки къырымтатар матбуатында расткельген базы муэллифлернинъ лагъаплары ве акъикъий сойадлары акъкъында. // Йылдыз. 1997. № 5. С. 210–213.
- Керим И.А. Дженктен эвельки матбуатта расткельген базы муэллифлернинъ лагъаплары ве акъикъий сойадлары акъкъында // Йылдыз. 1997. № 1. С. 189–190.
- Керимов И.А. Дженктен эввель иджат эткен базы эдиплеримизнинъ тахаллюслери ве ачыкъламалары / III Международный Тюркологический симпозиум «Прошлое – настоящее – будущее крымских татар»: сборник докладов и тезисов. Симферополь, 2014. С. 136–145.
- Лангнер А.Н., Багана Ж., Бочарова Э.А. К вопросу изучения мотивов образования прозвищ в современной лингвистической науке // Глобальный научный потенциал. 2012. № 9(18). С. 19–21. URL: http://globaljournals.ru/assets/files/journals/global-scientific-potential/18/gsp-9(18)-2012.pdf (мураджатнынъ тарихы: 24.04.2025).
- Меметов А.М. Крымскотатарский язык. Симферополь: КРП «Издательство «Крымучпедгиз», 2013. 576 с.
- Мустафаева Э. Табаководство в Крыму (XIX – 20-е гг. XX вв.). URL: https://handvorec.ru/novosti/tabakovodstvo-v-krymu-xix-20-e-gg-xx-vv/ (мураджатнынъ тарихы: 24.04.2025).
- Османова Д. «Мантар Асан, Джумукъ Иса ве дигерлери. Эвельде лагъап адамнынъ я да онынъ эдждатларынынъ бир-де-бир хусусиетини бильдирген // Къырым. 2001. Март 23. С. 11.
- Саттаров Г.Ф. Лексико-семантические и тематические группы и разряды татарских лично-индивидуальных и семейно-родовых прозвищ // Советская тюркология. 1977. № 3. С. 26–35.
- Селимова Л. Къырымтатар лагъаплары // Йылдыз. 2008. № 6. С. 90–106.
- Стрельцова М.Ю. Прозвищные именования в русском языке (денотативные типы и структурно-семантические модели): автореф. дис. ... канд. филол. наук. Владивосток, 2010. 26 с.
- Усеинова Г. Айсерезлилернинъ сойадлары ве лагъаплары // Къырым. 2007. январь 24. С. 4.
- Халим Гирай султан. Розовый куст ханов или история Крыма / под общей редакцией Н. С. Сейтягъяева. Симферополь: ДОЛЯ. 2004. 288 с.
- Цепкова А.В. Метафорические модели прозвищ, характеризующих внешность (на материале прозвищ-антропонимов Новосибирской области) // Ономастика Поволжья: материалы XVII Междунар. науч. конф. Великий Новгород: Новгородский печатный двор, 2019. С. 347–352.
- Чалаш С. Таракъташ лагъаплары // Сувдагъ сеси. 1999. июнь 19.
- Эмиров И. Лагъабынен къарт олсун. // Янъы дюнья. 2001. январь 20.
- Эмирова А.М. Крымскотатарский ономастикон как объект этнолингвистики // Мир языка. Материалы конференции, посвящённой памяти проф. М.М. Копыленко. Алматы: КазГУМОиМЯ, 1999. С. 299–305.
- Эмирова А.М. Онимия как объект лингвокультурологии // Научные и методические основы филологического образования в условиях многоязычия. Киев: Знання, 1999. С. 29–34.
- Aslan B., Telli B. TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA LAKAPLAR: BESNİ İLÇESİ ÖRNEĞİ // Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2023, (43), pp. 147–164. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1261466
- BÜYÜK LÜGAT – OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK. URL: https://www.buyuklugat.com/ (мураджатнынъ тарихы: 24.04.2025).
Дополнительные файлы
