«Критика чистого разума» в трудах П.Д. Лодия
- Авторы: Круглов А.Н.1
-
Учреждения:
- Российский государственный гуманитарный университет
- Выпуск: Том 27, № 4 (2023): ФИЛОСОФИЯ СОЗНАНИЯ И НЕЙРОНАУКИ
- Страницы: 957-976
- Раздел: ИСТОРИЯ РУССКОЙ ФИЛОСОФИИ
- URL: https://journals.rcsi.science/2313-2302/article/view/325225
- DOI: https://doi.org/10.22363/2313-2302-2023-27-4-957-976
- EDN: https://elibrary.ru/RTQPPD
- ID: 325225
Цитировать
Полный текст
Аннотация
Первый профессор логики и метафизики Главного педагогического института, а затем и Санкт-Петербургского университета, закарпатский русин П.Д. Лодий четверть века преподавал философию и право в Российской империи в первой трети XIX в. Его знание кантовской философии и отношение к кантовскому критицизму в исследовательской литературе оценивается диаметрально противоположно. Анализ его главного философского труда, «Логических наставлений, руководствующих к познанию и различению истинного от ложного» (1815), убедительно доказывает, что Лодий был отличным знатоком кантовской философии, первым в России мыслителем, заговорившем о различии первого и второго издания «Критики чистого разума». Лодий первым в России отметил революционную роль Коперниканского переворота И. Канта, а также важность проблемы каузальности Д. Юма для становления критической философии. Лодий впервые в России дал развернутую характеристику кантовского трансцендентального идеализма. Вместе с тем общее отношение Лодия к Канту скорее скептическое. В собственной логике он не следует кантовскому разделению логики на чистую и прикладную, а возвращается к докантовскому делению логики на теоретическую и практическую. Лодий полемизирует с основными выводами о пространстве, вытекающими из трансцендентальной эстетики, отрицает наличие априорно-синтетических суждений и укорененность познающего разума в иллюзиях. Несмотря на недвусмысленно выраженные претензии в адрес кантовской философии, «Логические наставления» и их автор были подвергнуты гонениям во время так называемого «дела профессоров» 20-х гг. XIX в., в результате чего Лодий был отстранен от преподавания философии, а его учебник по логике изъят из процесса преподавания за «нечестие», а также мнимое кантианство.
Ключевые слова
Об авторах
Алексей Николаевич Круглов
Российский государственный гуманитарный университет
Автор, ответственный за переписку.
Email: akrouglov@mail.ru
ORCID iD: 0000-0002-1152-1309
доктор философских наук, профессор, заведующий кафедрой истории зарубежной философии, философский факультет
Российская Федерация, 125047, Москва, Миусская пл., д. 6Список литературы
- Bajcura T. Transcarpathian-Ukrainian intellectuals in Russia in the first half of the 19th century. Bratislava, Pryashіv: Slovacʼke pedagogіchne vidavnictvo v Bratislavі publ.; 1971. (In Russian).
- Usenko ІB, Muzika ІV. P.D. Lodiy: philosopher, jurist, enlightenment activist. CHasopis Kiїvsʼkogo unіversitetu prava. 2016;(2):12—19. (In Ukrainian).
- Baumeister FChr. Instruction of wisdom as a moral teaching, containing practical wisdom, universal natural law, sophistry, and politics. Lodij PD, transl. Lʼvov: Tipografiya Stavropigijskogo instituta; 1790. (In Russian).
- Yavorskij YuA. P.D. Lodij in the portrayal of the Polish novelist. Karpatskij svet. 1930;(5—6):1017—1021. (In Russian).
- Zverev VM. Peter Lodij in the History of Russian Logico-Philosophical Thought. PhD Thesis. Leningrad: without a publisher; 1964. (In Russian).
- Androhovich A. Lviv “Studium ruthenium”. Zapiski Tovaristva іmenі SHevchenka. Vol. 146. Lvov; 1927. P. 33—118. (In Ukrainian).
- Golovackij YaF. On the first literary and intellectual movement of Ruthenians in Galicia since Austrian rule. Lʼvov: without a publisher; 1865. (In Russian).
- Bajcura T. Ivan Semenovich Orlay. Life and work. Bratislava, Pryashіv: Slovacʼke pedagogіchne vidavnictvo v Bratislavі publ.; 1977. (In Russian).
- Lodij PD. Translatorʼs Preface to the Benevolent Reader. In: Baumeister FChr. Instruction of wisdom as a moral teaching, containing practical wisdom, universal natural law, sophistry, and politics. Lodij PD, transl. Lʼvov: Tipografiya Stavropigijskogo instituta publ.; 1790. (In Russian).
- Baumeister FChr. A moral philosophy for the benefit of noble youth. Isaev I, transl. Saint Petersburg: Tipografiya Morskogo shlyahetskogo kadetskogo korpusa publ.; 1783. (In Russian).
- Baumeister FChr. A moral philosophy containing natural law, ethics, politics, economics, and other things necessary and useful for knowledge. Sinkovskij DN, transl. Moscow: Tipografiya kompanii tipograficheskoj publ.; 1788. (In Russian).
- Baumeister FChr. Elementa philosophiae recentioris usibus iuventutis scholasticae accommodata et pluribus sententiis exemplisque ex veterum scriptorum romanorum monimentis illustrata. Wien: De Trattnern; 1774.
- Fessler IA. Rückblicke auf seine siebzigjährige Pilgerschaft. Ein Nachlass. Bülau F, hrsg. Leipzig: Geibel; 1851.
- Bogdanov VV, Lysak IV. P.D. Lodijʼs Formation of Ideas of Social and Philosophical Research in the Russian Empire in the First Quarter of the 19th Century. Rusin. 2022;(69):39—53. (In Russian).
- Kravchuk IV. Petro Lodij, “Logical Precepts”. Vіsnik KNU іm. T. SHevchenka. Serіya: Fіlosofіya. Polіtologіya. 2007;(84—86):42—45. (In Ukrainian).
- Lodij P. Logical Precepts. Kirik DP, transl. Lvіv; Іvano-Frankіvsʼk: [І-FNMU] publ.; 2010. (In Ukrainian).
- Kravchuk IV. Petro Lodij as a representative of Ukrainian academic philosophy: an authored paper of PhD Thesis. Kiiv: without a publisher; 2008. (In Ukrainian).
- Timofeev AG. History of the St. Petersburg Commercial School. Vol. 1. Saint Petersburg: Tipografiya Glazunova publ.; 1901. (In Russian).
- Ponomareva VV. Closed Womenʼs Institutes of the Russian Empire. 1764—1855. The beginning of the formation of the national system of women's education. Moscow: Pyatyj Rim publ.; 2019. (In Russian).
- Lodij PD. Logical Precepts Which Lead to Cognition and the Distinction of the True from the False. Saint Petersburg: Tipografiya Ioannesova publ.; 1815. (In Russian).
- Lodij PD. The theory of general rights, which contains the philosophical teaching of natural universal state law. Saint Petersburg: Tipografiya departamenta vneshnej torgovli publ.; 1828. (In Russian).
- Feuerbach PJA. Criminal Law. Vol. 1. Saint Petersburg: Medicinskaya tipografiya publ.; 1810. (In Russian).
- Feuerbach PJA. Criminal Law. Vol. 2. Saint Petersburg: Gosudarstvennaya kommerc-kollegiya publ.; 1811. (In Russian).
- Feuerbach PJA. Criminal Law. Vol. 3. Saint Petersburg: Tipografiya Imperatorskogo vospitatelʼnogo doma publ.; 1827. (In Russian).
- Wurzbach C. von. Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche 1750 bis 1850 im Kaiserstaate und in seinen Kronländern gelebt haben. Tl. 15. Wien: Zamarski; 1866.
- Zeiller F. von. Natural Private Law. Lodij PD, transl. Saint Petersburg: Publ. pri Imperatorskoj Akademii nauk; 1809. (In Russian).
- Lodij PD. An Outline of the Sending of Students of the St. Petersburg Pedagogical Institute to Foreign Countries. 2. Philosophy. In: Collection of Resolutions of the Ministry of National Education. Vol. 1: The reign of Alexander I. 1802—1825. Saint Petersburg: Tipografiya Balasheva publ.; 1875. P. 534—536. (In Russian).
- Nikitenko AV. A brief account of the life and scholarly labors of the Ord. Professor Prav. Senior Councilor P.D. Lodij. Severnaya pchela. 1829;(86). (In Russian).
- Pletnev PA. The First Twenty-Fifth Anniversary of St. Petersburg University. Historical note, as determined by the University Council, read by the Rector of the University, Peter Pletnev, at a public ceremony on February 8, 1844. Saint Petersburg: tipografiya voen.-ucheb. Zavedenij publ.; 1844. (In Russian).
- Nikitenko AV. The Diary. 3 Vols. Vol. 1. Moscow: Goslitizdat publ.; 1955. (In Russian).
- Kamenskij ZA. Philosophical ideas of the Russian Enlightenment (deistic-materialistic school). Moscow: Mysl’ publ.; 1971. (In Russian).
- Grigorev VV. The Imperial St. Petersburg University during the first fifty years of its existence. Saint Petersburg: tip. V. Bezobrazova i К° publ.; 1870. (In Russian).
- Shpet GG. An Essay on the Development of Russian Philosophy. Vol. 1. Moscow: Rossijskaya politicheskaya enciklopediya publ.; 2008. (In Russian).
- Kolubovskij JaN. Philosophy in Russians. In: Überweg F. The History of New Philosophy in a Concise Essay. Kolubovskij JaN, transl. Saint Petersburg: Panteleeva publ.; 1890. P. 529—590. (In Russian).
- Fessler IA. Letter to Kant dated July 12, 1795. Kryshtop LE, transl. In: Historical and Philosophical Yearbook 2012. Moscow: Kanon+ publ.; 2013. P. 136—138. (In Russian).
- Kruglov AN. Kantʼs Philosophy in Russia in the Late 18th century and First Half of the 19th century. Moscow: Kanon+ publ.; 2009. (In Russian).
- Lubkin AS. Letters on Critical Philosophy. Severnyj vestnik. 1805;7(8):183—199. (In Russian).
- Osipovskij TF. About Space and Time. In: Speeches delivered at the solemn assembly of the Imperial University of Kharkov, August 30, 1807. Kharkov: Universitetskaya tipografiya publ.; 1807. P. 3—15. (In Russian).
- Osipovskij TF. On Kantʼs Dynamic System. In: Speeches delivered at the solemn assembly of the Imperial University of Kharkov, August 30, 1813. Kharkov: Universitetskaya tipografiya publ.; 1813. P. 3—16. (In Russian).
- Kant I. Kritik der reinen Vernunft. Riga: Hartknoch; 1781.
- Kant I. Critique of Pure Reason. In: Works in German and in Russian. Motroshilova NV, Tuschling B, editors. Vol. 2.2. Moscow: Nauka publ.; 2006. P. 5—506. (In Russian).
- Kant I. Logik. In: Kantʼs Gesammelte Schriften. Preußischen Akademie der Wissenschaften, hrsg. Bd. IX. Berlin: de Gruyter; 1923. S. 1—150.
- Kant I. Logic. In: Works. 8. Gulyga AV, editor. Vol. 8. Moscow: Choro publ.; 1994. P. 266—398. (In Russian).
- Kant I. Kritik der reinen Vernunft. Riga: Hartknoch; 1787.
- Kant I. Critique of Pure Reason. In: Works in German and in Russian. Motroshilova NV, Tuschling B, editors. Vol. 2.1. Moscow: Nauka publ.; 2006. P. 5—1071. (In Russian).
- Kruglov AN. The Early Reception of Kant's “First Metaphysical Foundations of the Doctrine of Right” in Russia (late 18th century — first half of the 19th century). In: Kant I. Works in German and in Russian. Motroshilova NV, Tuschling B, editors. Vol. 5.1. Moscow: Kanon+ publ.; 2014. P. 723—825. (In Russian).
- Sukhomlinov MI. Studies and articles on Russian literature and enlightenment. Vol. 1. Saint Petersburg: Suvorin publ.; 1889. (In Russian).
- Skabichevsky AM. Essays on the History of Russian Censorship (1700—1863). Saint Petersburg: Pavlenkov publ.; 1892. (In Russian).
- Zagoskin NP. History of the Imperial Kazan University for the first hundred years of its existence. Vol. 3. Kazan: Tipo-litografiya Imp. Kazanskago un-ta publ.; 1903. (In Russian).
Дополнительные файлы
