История русской эмиграции в Польше в 1919-1939 гг.: новые источники и современная историография проблемы
- Авторы: Симонова Т.М., Глушковский П.1
-
Учреждения:
- Институт русистики Варшавского университета
- Выпуск: Том 17, № 1 (2018): РУССКИЕ В МИРЕ
- Страницы: 50-73
- Раздел: РУССКИЕ В МИРЕ
- URL: https://journals.rcsi.science/2312-8674/article/view/336666
- DOI: https://doi.org/10.22363/2312-8674-2018-17-1-50-73
- ID: 336666
Цитировать
Полный текст
Аннотация
В статье рассмотрены основные проблемы истории русской эмиграции в Польше в 1919-1939 гг. на основе изучения российских и польских архивов и в контексте современной российской и польской историографии. Выявлены и критически осмыслены материалы основных фондов по изучаемой проблеме в польских архивах. Подведены промежуточные итоги изучения истории русской эмиграции в Польше в рассматриваемый период российскими и польскими исследователями. Авторы пришли к выводу, что в силу ряда причин в российской историографии на настоящий момент отсутствуют комплексные исследования в области истории русской эмиграции в Польше в межвоенный период. В то же время польская историография вышла на качественно новый уровень исследований. Здесь наблюдается заметный интерес к изучаемой проблеме, свидетельством чему является открытие новой учебной и научной специальности (эмигрантология) в польских высших учебных заведениях, частью которой стала история русской эмиграции в Польше.
Ключевые слова
Об авторах
Татьяна Михайловна Симонова
Автор, ответственный за переписку.
Email: ivansimo@ya.ru
Независимый исследователь кандидат исторических наук (МГУ имени М.В. Ломоносова, 1989). С 2010-2017 гг. работала доцентом кафедры истории, философии и литературы Российского института театрального искусства - ГИТИС.
Петр Глушковский
Институт русистики Варшавского университета
Email: p.gluszkowski@uw.edu.pl
выпускник Университета имени Николая Коперника в Торуни и Историкоархивного института Российского государственного гуманитарного университета в Москве, кандидат исторических наук (РГГУ, 2012), заместитель директора Института русистики Варшавского университета.
02-678, Польша, Варшава, ул. Штурмова, 4Список литературы
- Berezovaya, L.G. “Kul’turnaya missiya porevolyutsionnoi emigratsii kak nasledie Serebryanogo veka.” [Cultural mission of post-revolutionary emigration as a legacy of the Silver age]. Novyi istoricheskii vestnik, no. 3 (2001). http://nivestnik.ru/2001_3/ 11.shtml (in Russian).
- Białokozowicz, B. Józef Czapski i triumwirat literacki (Dymitr Mereżkowski, Zinaida Gippius i Dymitr Fiosofow). Olsztyn: WSP, 1995 (in Polish).
- Boginskii, A.V., and Zhukov, L.B. “Plans for the creation of the Necropolis, a List of Russians buried in the Wola Orthodox Cemetery (Cmentarz Wolski), Warsaw (Poland).” In Proceedings of the Russian Genealogical Society. St. Peterburg, no. 25 (2013): 103−106 (in Russian).
- Bondarenko, V. General-lejtenant Ja. D. Juzefovich: shtrihi k portretu. http://beloedelo.com/ researches/article/?750 (in Russian).
- Brigadina, O.V. ‘Tri volny’ rossiiskoi sovetskoi emigratsii (1917−1991 gg.). Minsk: BDU, 2003 (in Russian).
- Bruski, J. Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921−1926. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010 (in Polish).
- Brzykcy, J. “Królewska duma z wielkiej niepomyślności. Doświadczenie emigracji w poetyckiej perspektywie Lwa Gomolickiego.”Acta Polono-Ruthenica, no. 21 (2016): 133−144 (in Polish).
- Brzykcy, J. “Lew Gomolicki: twórca pogranicza.” Slavia Orientalis, no. 3 (2014): 367−380 (in Polish).
- Chodorowicz, F. Przewodnik ро Warszawie i jej okolicach. Warsaw, 1873 (in Polish).
- Cieślikowa, A.J. O prasie rosyjskiej emigracji w dwudziestoleciu międzywojennym. Zeszyty Prasoznawcze, 2003 (in Polish).
- Dryblak, Ł. “Czy tylko prometeizm?Polityka państwa polskiego wobec wybranych kół emigracji rosyjskiej w latach 1926−1939.” Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, no. 51 (2016): 81−115 (in Polish).
- Dryblak, Ł. “Inspiracja i formy współpracy polskich instytucji państwowych z wydawcami i redakcjami pism rosyjskich w latach 1919–1935 – zarys problematyki. Dzieje Najnowsze, no. 1 (2016): 33−52 (in Polish).
- Eremeeeva, E. “Sud’ba sestry Ioanny.” [The fate of sister Joanna]. Inye berega, no. 1 (2009). http://www.inieberega.ru/node/139 (in Russian).
- Fedyukina, E.V. “Prosvetitel’skaya deyatel’nost’ mitropolita Dionisiya (Valedinskogo) kak opredelyayushchii faktor v razvitii pravoslavnoi kul’tury Rechi Pospolitoi.” [Educational activities of Metropolitan Dionysius (Valedynskyi) as a determining factor in the development of the Orthodox culture of the Commonwealth]. In Materialy XX ezhegodnoj bogoslovskoj konferencii PSTGU. Zimnyaya sessiya, 327−331. Moscow: PSTGU, 2010: (in Russian).
- Fedyukina, E.V. “K voprosu o sud’bakh russkoi emigratsii i pravoslavnoi kul’tury Pol’shi.” [To the question about the fate of the Russian emigration and the Orthodox culture of Poland]. Nansenovskie chteniya, 300−308. St. Peterburg, 2010 (in Russian).
- Filosofow, D. Pisma wybrane. Rosjanin w Polsce (1920−1936). Vol. 2. Warsaw: Wyd. Untu Kardynala Stefana Wyszynskiego, 2015 (in Polish).
- Getka-Kenig, M. “Pravoslavnoe kladbishche v Varshave.” [Orthodox cemetery in Warsaw]. Novaya Pol’sha, no. 11 (2007) https://novpol.org/ru/SkYEtufDsW/PRAVOSLAVNOE-KLADBIShE-V-VARShAVE (in Russian).
- Gippius, Z. Dziennik petersburski (1914−1919). Dziennik warszawski (1919−1920). Warsaw: Czytelnik, 2010 (in Polish).
- Gorizontov, L.E. Paradoksy imperskoi politiki: polyaki v Rossii i russkie v Pol’she (XIX − nachalo XX v.). Rossiiskaya akademiya nauk Institut slavyanovedeniya. Moscow: Indrik, 1999 (in Russian).
- Gosudarstvennyj arhiv Rossijskoj Federacii (thereafter – GA RF) [State archive of the Russian Federation], f. 8262, op. 1, d. 1.
- Handelsman, M. Historyka: zasady metodologii i teorii poznania historycznego. Wyd. 2. Warsaw, 1928 (in Polish).
- Ikonnikova, S.N. Istoriya kul’turologicheskikh teorii. St. Peterburg: Piter, 2005 (in Russian).
- Jańczuk, E. Emigracja rosyjska we współczesnych badaniach. Vol. 4. Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej, 2009 (in Polish).
- Juzwenko, А. Polska a ‘biała’ Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.). Warsaw; Krakow: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973 (in Polish).
- Karpus, Z. “Emigracja rosyjska i ukraińska w Toruniu w okresie międzywojennym.” Rocznik Toruński, no. 16 (1983): 93−112 (in Polish).
- Karpus, Z. “Jeńcy wojenni i emigracja polityczna z Rosji na Pomorzu w latach 1914−1939. Procesy asymilacyjne, stosunek miejscowego społeczeństwa.” Migracje polityczne i ekonomiczne w krajach nadbałtyckich w 19–20 w. Toruń: Gdańsk, 1997 (in Polish).
- Karpus, Z. “Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku.” Оddziały ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w latach 1919–1920. Toruń: Wyd. UMK, 1999 (in Polish).
- Kicinger, A. “Polityka emigracyjna II Rzeczypospolitej. Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych w Warszawie.” Central European Forum for Migration Research in Warsaw (CEFMR). Working Paper, no. 4 (2005): 3−81 (in Polish).
- Kolasa, W.M. “Kierunki badań nad prasą mniejszości narodowych 1918–1939.” In Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 22 (2012): 59−82 (in Polish).
- Kołbuk, W. Cerkiew prawosławna w Polsce międzywojennej. Lublin, 2013 (in Polish). Kornat, M. “Idea prometejska a polska polityka zagraniczna (1921–1939/1940).” Ruch pro-
- metejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Warsaw, 2012 (in Polish).
- Kościół Prawosławny w Polsce dawniej i dziś (XIX, XX). Główny Urząd Statystyczny, Warszawska Metropolia Prawosławna. Warsaw, 1993 (in Polish).
- Kowalczyk, A.S. Sawinkow. Warsaw: LNB, 1992 (in Polish).
- Kozak, B., and Ndiaye I.A. Pisarki Rosyjskiej Zagranicy – w literaturze, kulturze i korespondencji. Olsztyn, 2016 (in Polish).
- Kruchinin, A.S. “Russkaya armiya v pol’skikh lageryakh (1920–1921): v ozhidanii novoi voiny.” [The Russian army in the Polish camps (1920–1921): in anticipation of a new war]. In Voina i oruzhie: Novye issledovaniya i materialy.Vtoraya. Materialy mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii. 18–20 maya 2011 g., 412−426. Part 1 St. Peterburg, 2011 (in Russian).
- Kuberskii, Kh. “Russkie emigranty v ryadakh pol’skogo Soprotivleniya (Armii Kraiovoi, Natsional’nykh vooruzhennykh sil, Gvardii Lyudovoi) v 1939–1945 gg.” [Russian immigrants in the ranks of the Polish Resistance (home Army, National armed forces, Guard Ludovit) in 1939−1945]. In Rossiiskaya emigratsiya v bor’be s fashizmom. Mezhdunarodnaya nauchnaya konferentsiya. Moskva, 14−15 maya 2015 goda, 395−419. Moscow: Russkii put’, 2015 (in Russian).
- Kuprina-Iordanskaya, M.K. Gody molodosti. Moscow: Khudozhestvennaya literatura, 1966 (in Russian).
- Labyntsev, Yu.A., and Shchavinskaya, L.L. Pravoslavnaya literatura mezhvoennoi Pol’shi. Moscow: Indrik, 1998 (in Russian).
- Labyntsev, Yu.A., Pravoslavnaya literatura Pol’shi (1918−1939 gg.). Minsk: Nacional’naja biblioteka Belarusi, 2001 (in Russian).
- Levenson, M.L., ed. Pravitel’stvuyushchii Senat: kratkii istoricheskii ocherk i biografii senatorov. St. Peterburg: Tipo-litografiya St.-Peterburgskoi Odinochnoi Tyur’my, 1912 (in Russian).
- Libera, P. “Ewolucja ruchu prometejskiego w okresie międzywojennym.” Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Warsaw, 2012 (in Polish).
- Libera, P. , ed. II rzeczpospolita wobec ruchu prometejskiego. Warsaw: CAW, 2013 (in Polish).
- Marchenko, T.V. “Pol’sko-russkie svyazi: bezgranichnoe pole dlya issledovanii i dlya nauchnykh kontaktov.” [Polish-Russian relations: a boundless field for research and scientific contacts]. Ezhegodnik Doma russkogo zarubezh’ya im. A. Solzhenitsyna. 2016. Moscow: DRZ im. A. Solzhenitsyna, 2016: 299−303 (in Russian).
- Mikulicz, S. Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. Warsaw: Książka i Wiedza, 1971 (in Polish).
- Mitzner, P. “Trudna przyjaźń: Dmitrij Fiłosofow – Maria Dąbrowska – Stanisław Stempowski.” Pamiętnik literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskie, no. 103 (2012): 239−257 (in Polish).
- Mitzner, P. Warszawski krąg Dymitra Fiłosofowa. Warsaw, 2015 (in Polish).
- Moseikina, M.N. “Russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoi Ameriki v 1920−1960 gody.” [Russian emigration in the countries of Latin America in the years 1920−1960]. Ph.D. thesis, RUDN University, 2012 (in Russian).
- Moseikina, M.N. ‘Rasseyany, no ne rastorgnuty’: russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoi Ameriki v 1920–1960 gg. Moscow: RUDN Publ., 2011 (in Russian).
- Moskvich, G.G. Putevoditel’ po Varshave. St. Peterburg: Izdatel’stvo putevoditelei Gr. Moskvicha., 1914 (in Russian).
- Ndiaye, I.А. “Misja literatury emigracyjnej: («pierwsza fala» emigracji rosyjskiej).” Acta Polono-Ruthenica, no. 12 (2007): 77−93 (in Polish).
- Nikolaev, K.N. Ekspansiya Rima v Rossiyu.Vostochnyi obryad (Rim-Pol’sha-Rossiya). Moscow: B.i., 2005. https://www.blagogon.ru/biblio/248/print (in Russian).
- Nikolaev, K.N. Vostochnyi obryad. Paris: YMCA-press, 1950 (in Russian).
- Nowak, A. “Dymitr Filosofow: dyskusja z polska «mickiewiczologia» czy z polskim kompleksem?” In Akademie nauk, uniwersytety, organizacje nauki, polsko-rosyjskie relacje w sferze nauki XVIII–XX w, 330−354. Warsaw, 2013 (in Polish).
- Nowak, A. Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku). Krakow: Wyd. Arcana, 2008 (in Polish).
- Obłąkowska-Galanciak, I. Gorzkie gody... Publicystyczna i literacka działalność Dmitrija Fiłosofowa na emigracji. Olsztyn, 2001 (in Polish).
- Opacki, Z. “Marian Zdziechowski a emigracja rosyjska kontakty, opinie, refleksje.” Emigracja rosyjska.Losy i idée, 240−262. Łódź, 2002 (in Polish).
- Papierzyńska-Turek, М. Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939. Warsaw, 1989 (in Polish).
- Paszkiewicz, P., and Sandowicz, M. Cmentarz Prawosławny w Warszawie. Warsaw: PWN, 1992 (in Polish).
- Popova, B. “Yuliya Nikolaevna Reitlinger.” [Yuliya Nikolaevna, Reitlinger]. Nashe nasledie, no. 87 (2008). https://www.nasledie-rus.ru/podshivka/8719.php (in Russian).
- Potemkin, E.L., ed. Biograficheskii slovar’. Vysshie chiny Rossiiskoi Imperii (22.10.1721 − 2.03.1917) [Biographical dictionary.The higher ranks of the Russian Empire (22.10.1721 − 2.03.1917)]. Vol. 3. Moscow, 2017 (in Russian).
- Rozinskaya, O.V. “Russkaya literaturnaya emigratsiya v Pol’she: 1920−30-e gody.” [Russian literary emigration in Poland, 1920−30]. Ph.D. diss., Lomonosov Moscow State University, 2000 (in Russian).
- Ryazantsev, S.V. “Emigranty iz Rossii: russkaya diaspora ili russkogovoryashchie soobshchestva?” [Immigrants from Russia: the Russian Diaspora, or the Russian-speaking community?]. Sotsiologicheskie issledovaniya, no. 12 (2016): 84−94 (in Russian).
- Rykhlyakov ,V.N. “Nekropolistika russkogo zarubezh’ya.” [The research of the Russian abroad]. Izvestiya Russkogo genealogicheskogo obshchestva 25 (2013): 83–94 (in Russian).
- Sekacheva, E.R. “Vertinskii Aleksandr Nikolaevich (1889–1957).” [Vertinsky Alexander (1889–1957)]. Novyi istoricheskii vestnik 1, no. 3 (2001). https://nivestnik.ru/ 2001_3/13.shtml (in Russian).
- Shilov, D.N. Neopublikovannye materialy k «Russkomu provincial’nomu nekropolju» v fondah Rossijskogo gosudarstvennogo istoricheskogo arhiva. http://www.petergen. com/publ/shilovrpnrgia.shtml (in Russian).
- Shvaiko,V.G. “Deyatel’nost’ russkikh organizatsii v Pol’she po sokhraneniyu russkoi kul’tury v 1921−1939 gg.” [Activity of Russian organizations in Poland for the preservation of Russian culture in 1921−1939]. Ph.D. diss., Yanka Kupala State University of Grodno, 2005 (in Russian).
- Sielicki, F. “Pisarze rosyjscy początku XX wieku w Polsce międzywojennej.” Slavica Vratislaviensia, 73−82. Vol. 88. Wrocław, 1996 (in Polish).
- Simonova, T.M. “Belye formirovaniya v Pol’she (‘Otryad russkikh bezhentsev’) v 1919−1921 godakh.” [White formations in Poland (‘Group of Russian refugees’) in 1919−1921]. Novaya i noveishaya istoriya, no. 4 (2012): 39−57 (in Russian).
- Simonova, T.M. “Kontseptsiya ‘prometeizma’ i politika Pol’shi v otnoshenii emigratsii iz Rossii (1920–1930).” [The concept of ‘prometheism’ and Poland’s policy concerning emigration from Russia (1920−1930)]. In Problemy istorii Russkogo zarubezh’ya: materialy i issledovaniya. Institut vseobshchei istorii RAN, 266−290. Vol. 1. Moscow: Nauka (in Russian).
- Simonova, T.M. “Prometeizm vo vneshnei politike Pol’shi. 1919–1924 gg.” [Prometheism in the foreign policy of Poland. 1919–1924]. Novaya i noveishaya istoriya, no. 4 (2002): 47–63 (in Russian).
- Simonova, T.M. Russkie antisovetskie formirovaniya v Pol’she [Russian anti-Soviet formations in Poland]. Moscow: B. i., 2013 (in Russian).
- Simonova, T.M. Sovetskaya Rossiya (SSSR) i Pol’sha. Antisovetskie formirovaniya: 1919–1925 gg. Moscow: Kvadriga, 2013 (in Russian).
- Skrunda, W. “Michal Arcybaszew o utraconych zludzeniach Fausta («Diabel», tragifarsa wierszem).” In Studia Rossica III. Literatura rosyjska na emigracji. Wspolczesni pisarze rosyjscy w Polsce.Frazeologia i frazeografia, 35−98. Warsaw, 1996 (in Polish).
- Skrunda, W. “Rosiyski uchodzca na polskim bruku. O poemacie Lwa Gomolickiego ‘Warszawa’ (1934). Aneks: L. Gomolickij, ‘Warszawa. Poema’, Warszawa 1934.” In Studia Rossica X. O literaturze rosyjskiej nowej i dawnej, 89−125. Warsaw, 2000 (in Polish).
- Skrunda, W. “Echa ‘gniewnych jambow’ w poemacie Lwa Gomolickiego ‘Warszawa’ (1934).” In Studia Rossica XI, 187−197. Warsaw, 2000 (in Polish).
- Skrunda, W. “Zamysl poematu Lwa Gomolickiego «Warszawa» w swietle inwektyw Karola Radka i nauk mnicha Ewagriusza.” In Studia Rossica XII. Literatura rosyjska na rozdrozach XX wieku, 215−228. Warsaw, 2001 (in Polish).
- Sokolov M. Drugaja zhizn’ Borisa Evreinova. https://www.svoboda.org/a/460388.html (in Russian).
- Stanislavskii, W. “Soglasie i razdory.Russkaya emigratsiya na zemlyakh Vtoroi Rechi Pospolitoi.” [Harmony and discord. Russian emigration in the lands of the Second Polish Republic]. Novaya Pol’sha, no. 7−8 (2006): 91−96 (in Russian).
- Stanislavskii, W. “Russkaya emigratsiya v Varshave.” [Russian emigration in Warsaw]. Novaya Pol’sha, no. 5, 2002. http://novpol.org/ru/rkjOo_fDjW/RUSSKAYa-EMIGRACIYa-V-VARShAVE (in Russian).
- Stanislavskii, W. “Rycerz przegranej sprawy?’ Kontakty Dymitra Fiłosofowa z polskimi elitami kulturalnymi.” In Emigracja rosyjska. Losy i idée, 313−328. Łódź, 2002 (in Polish).
- Stanislavskii, W. “Emigracja i mniejszość rosyjska w II Rzeczypospolitej: próba charakterystyki społeczności.” Sprawy narodowościowe. Seria nowa 5, no. 2 (1996): 23−60 (in Polish).
- Stanislavskii, W. Myśl polityczna emigracji rosyjskiej w II Rzeczpospolitej: interpretacje przeszłści i koncepcje polityczne: Praca doktorska. Warsaw: Instytut Historii Uniwersytetu Warszawskiego, 2002 (in Polish).
- Suchanek, L. “Emigracja.Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian.” In A Centenary of Slavic Studies in Norway. The Olaf Broch Symposium, edited by J.I. Bjǿrnflaten,
- G. Kjetsaa, T. Mathiassen, 173−189. Oslo: The Norwegian Academy of Science and Letters, 1998.
- G. Kjetsaa, T. Mathiassen, “Słowiańska emigrantologia.” In Współczesne literaturoznawstwo slawistyczne, 73−88. Vol 3. Kraków: Prace Komisji Kultury Słowian, 2004 (in Polish).
- G. Kjetsaa, T. Mathiassen, “Emigracja. Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian.” Slavia Orientalis 63, no. 2 (2014): 173−189 (in Polish).
- Sucharski, T. “Rosja Czapskiego sprzed ‘nieludzkiej ziemi’.” Słupskie Prace Filologiczne, no. 6 (2008): 55−72 (in Polish).
- Suławka, A.R. “Rosyjska i rosyjskojęzyczna prasa religijna w II Rzeczypospolitej.” Kultura–Media–Teologia, no. 10 (2012): 59−88 (in Polish).
- Suławka, A.R. “Idea współpracy polsko-rosyjskiej w myśli politycznej rosyjskiej emigracji w Polsce (lata 1918–1939).” Przegląd Filozoficzny Nowa Seria, no. 3 (2013): 221−238 (in Polish).
- Vikhornov, V.A. Aleksandr Vertinskii na ekrane i ne tol’ko. Novosibirsk: Svin’in i synov’ya, 2012 (in Russian).
- Zamojski, J., and Waluga, G., eds. “Biała emigracja rosyjska w Polsce; sytuacja, problemy (1919−1939).” In Imigranci i społeczeństwa przyjmuja̧ ce: adaptacja, integracja, transformacja? 32−60. Warsaw: Neriton, 2000 (in Polish).
- Zamoiskii, Yan. “Russkaya (belaya) emigratsiya v Pol’she i ee pol’skie svyazi (1918−1939).” [Russian (white) emigration to Poland and its Polish context (1918−1939)]. In Kul’turnye svyazi Rossii i Pol’shi XI−XX vv. / Związki kulturalne między Polską a Rosją XI–XX w., 170−189. Moscow: URSS, 1998 (in Russia).
- Zielińska-Balcerzak, N. “Wybrane elementy sytuacji prawnej i politycznej emigracji rosyjskiej w pierwszych latach II Rzeczypospolitej.” Studia Iuridica Lublinensia 24, no. 4 (2015): 151−164 (in Polish).
Дополнительные файлы
